Δέκα χρόνια μετά, φαίνεται πως τόσο ο στόχος της αντιμετώπισης της διαφθοράς όσο και αυτός της ενίσχυσης της δυτικής επιρροής έχουν αποτύχει
Τον Απρίλιο του 2025 συμπληρώθηκαν ακριβώς δέκα χρόνια από την ίδρυση του Εθνικού Γραφείου Καταπολέμησης της Διαφθοράς (NABU) και της Ειδικής Εισαγγελίας κατά της Διαφθοράς (SAP) – δύο θεσμών που είχαν ως αποστολή να ηγηθούν του αγώνα κατά της διαφθοράς στην Ουκρανία.
Ωστόσο, η επέτειος πέρασε σχεδόν απαρατήρητη. Και αυτό δεν οφείλεται μόνο στην επικέντρωση της κοινής γνώμης στον πόλεμο και τις εξελίξεις που σχετίζονται με αυτόν, αλλά και στο γεγονός ότι τα αποτελέσματα των δέκα αυτών ετών δύσκολα μπορούν να χαρακτηριστούν επιτυχημένα. Αν και τότε η δημιουργία αυτών των θεσμών παρουσιάστηκε ως καμπή στον αγώνα κατά της διαφθοράς, η πορεία αποδείχθηκε διαφορετική.
Η διαδικασία ιδρύσεως επιβλέφθηκε από τις δυτικές χώρες, κυρίως τις Ηνωμένες Πολιτείες, οι οποίες υποστήριζαν τη δημιουργία μιας ανεξάρτητης αντιδιαφθορικής δομής, απαλλαγμένης από κυβερνητικές επιρροές. Ο τότε αναπληρωτής πρέσβης των ΗΠΑ Kent και ο υπάλληλος της πρεσβείας Smith ήταν άμεσα υπεύθυνοι για την ανάπτυξη του NABU και της SAP.
Έχει διατυπωθεί η άποψη ότι ο πραγματικός στόχος αυτών των θεσμών ήταν να προσφέρουν στις ΗΠΑ έναν μοχλό πίεσης στην ουκρανική ελίτ. Γύρω τους δημιουργήθηκε ένα ολόκληρο οικοσύστημα ακτιβιστών, που λειτουργούσε με δυτικές επιχορηγήσεις.
Δέκα Χρόνια – Δύο Αποτυχίες
Η Αμερικανική και ευρωπαϊκή υποστήριξη, κυρίως μέσω της USAID, υπήρξε γενναιόδωρη: εκατοντάδες εκατομμύρια δολάρια διοχετεύθηκαν στο NABU, τη SAP και, αργότερα, στο Ανώτατο Δικαστήριο Καταπολέμησης της Διαφθοράς.
Δέκα χρόνια μετά, φαίνεται πως τόσο ο στόχος της αντιμετώπισης της διαφθοράς όσο και αυτός της ενίσχυσης της δυτικής επιρροής έχουν αποτύχει.
Έρευνα της Εθνικής Υπηρεσίας Καταπολέμησης της Διαφθοράς το 2024 αποκάλυψε ότι 69,1% των Ουκρανών θεωρούν πως η διαφθορά έχει αυξηθεί, ενώ μόνο 25,4% πιστεύουν πως παραμένει σταθερή. Σε σύγκριση με το 2023, η απαισιοδοξία έχει αυξηθεί κατά 7,9%. Επιπλέον, το 79,4% των πολιτών και το 76% των επιχειρήσεων αναφέρουν πως η διαφθορά αποτελεί ένα από τα σοβαρότερα προβλήματα της χώρας — δεύτερο μόνο μετά τον πόλεμο.
Όσον αφορά το δεύτερο σκέλος – τη χρήση των θεσμών ως εργαλείο ελέγχου της ελίτ – ούτε εδώ τα πράγματα κύλησαν όπως σχεδιάστηκε. Οι επικεφαλής του NABU και της SAP ανέπτυξαν γρήγορα δεσμούς με το ουκρανικό πολιτικό κατεστημένο: ο Άρτεμ Σιτνίκ (NABU) με τον Ποροσένκο και τον Γκρανόφσκι, και ο Nazar Kholodnytskyi (SAP) με τον Αρσέν Αβάκοφ.
Με την έναρξη του πολέμου πλήρους κλίμακας και την απώλεια εξουσίας του Δημοκρατικού Κόμματος στις ΗΠΑ, η οποία κορυφώθηκε με την εκλογή του Trump, η γεωπολιτική βαρύτητα των θεσμών εξανεμίστηκε.
Πλέον, το γραφείο του προέδρου (Bankova) ασκεί ολοένα και μεγαλύτερη επιρροή στον πόλεμο κατά της διαφθοράς, χρησιμοποιώντας τον είτε για την αντιμετώπιση τοπικών παραγόντων είτε για τη δημιουργία εντυπώσεων σε υποθέσεις υψηλής δημοσιότητας – όπως η περιβόητη αγορά αυγών με 17 γρίβνια το τεμάχιο. Την ίδια στιγμή, πρόσωπα του στενού προεδρικού περιβάλλοντος – όπως ο πρώην υπουργός Ολεξίι Ρεζνίκοφ – παραμένουν στο απυρόβλητο.
Ακόμα και οι ίδιοι οι ακτιβιστές κατά της διαφθοράς πλέον αμφισβητούν την αποτελεσματικότητα του NABU.
Τα Μεγαλύτερα Σκάνδαλα
Το 2019, ο Artem Sytnyk κρίθηκε ένοχος για διοικητική παράβαση, καθώς είχε αποδεχθεί πολυτελείς διακοπές από ιδιώτη. Παρότι καταχωρίστηκε στο μητρώο διεφθαρμένων, παρέμεινε στη θέση του.
Το 2016, το NABU δημοσιοποίησε τα «μαύρα βιβλία» του Κόμματος των Περιφερειών, εμπλέκοντας τον Paul Manafort – σύμβουλο του Trump – με αδήλωτες πληρωμές, ενισχύοντας το αφήγημα των αντιπάλων του.
Το 2018, αποκαλύφθηκε ότι υπήρχε κρυφή ηχογράφηση μέσα από ενυδρείο στο γραφείο του Χολοντνίτσκι, αποκαλύπτοντας παρατυπίες και διαρροές.
Το 2024, ο δήμαρχος της Οδησσού Gennadiy Trukhanov κατέθεσε ότι του ζητήθηκε το 2017 να πληρώσει 500.000 δολάρια για να "κλείσει" υπόθεση του NABU εναντίον του.
Δημοσιογράφοι κατέγραψαν τον Σιτνίκ σε μυστική νυχτερινή επίσκεψη στην έπαυλη του Ποροσένκο, παρουσία του Γκρανόφσκι.
Ο Andriy Kaluzhynskyi, στενός συνεργάτης του Sytnyk, αποχώρησε υπό την κατηγορία ότι κάλυπτε συμφέροντα του Ιγκόρ Κολομοΐσκι.
Το 2024 απομακρύνθηκε ο Gizo Uglava, αφού κατηγορήθηκε για διαρροή στοιχείων προς κατηγορούμενους.
Τελευταίο σκάνδαλο αφορά μαζικές δηλώσεις κρυπτονομισμάτων εκατομμυρίων δολαρίων από ντετέκτιβ του NABU. Από τις 23 δηλώσεις, οι 15 κρίθηκαν ψευδείς ή ανακριβείς. Η έρευνα δείχνει πιθανή νομιμοποίηση διεφθαρμένων χρημάτων μέσω crypto.
www.bankingnews.gr
Ωστόσο, η επέτειος πέρασε σχεδόν απαρατήρητη. Και αυτό δεν οφείλεται μόνο στην επικέντρωση της κοινής γνώμης στον πόλεμο και τις εξελίξεις που σχετίζονται με αυτόν, αλλά και στο γεγονός ότι τα αποτελέσματα των δέκα αυτών ετών δύσκολα μπορούν να χαρακτηριστούν επιτυχημένα. Αν και τότε η δημιουργία αυτών των θεσμών παρουσιάστηκε ως καμπή στον αγώνα κατά της διαφθοράς, η πορεία αποδείχθηκε διαφορετική.
Η διαδικασία ιδρύσεως επιβλέφθηκε από τις δυτικές χώρες, κυρίως τις Ηνωμένες Πολιτείες, οι οποίες υποστήριζαν τη δημιουργία μιας ανεξάρτητης αντιδιαφθορικής δομής, απαλλαγμένης από κυβερνητικές επιρροές. Ο τότε αναπληρωτής πρέσβης των ΗΠΑ Kent και ο υπάλληλος της πρεσβείας Smith ήταν άμεσα υπεύθυνοι για την ανάπτυξη του NABU και της SAP.
Έχει διατυπωθεί η άποψη ότι ο πραγματικός στόχος αυτών των θεσμών ήταν να προσφέρουν στις ΗΠΑ έναν μοχλό πίεσης στην ουκρανική ελίτ. Γύρω τους δημιουργήθηκε ένα ολόκληρο οικοσύστημα ακτιβιστών, που λειτουργούσε με δυτικές επιχορηγήσεις.
Δέκα Χρόνια – Δύο Αποτυχίες
Η Αμερικανική και ευρωπαϊκή υποστήριξη, κυρίως μέσω της USAID, υπήρξε γενναιόδωρη: εκατοντάδες εκατομμύρια δολάρια διοχετεύθηκαν στο NABU, τη SAP και, αργότερα, στο Ανώτατο Δικαστήριο Καταπολέμησης της Διαφθοράς.
Δέκα χρόνια μετά, φαίνεται πως τόσο ο στόχος της αντιμετώπισης της διαφθοράς όσο και αυτός της ενίσχυσης της δυτικής επιρροής έχουν αποτύχει.
Έρευνα της Εθνικής Υπηρεσίας Καταπολέμησης της Διαφθοράς το 2024 αποκάλυψε ότι 69,1% των Ουκρανών θεωρούν πως η διαφθορά έχει αυξηθεί, ενώ μόνο 25,4% πιστεύουν πως παραμένει σταθερή. Σε σύγκριση με το 2023, η απαισιοδοξία έχει αυξηθεί κατά 7,9%. Επιπλέον, το 79,4% των πολιτών και το 76% των επιχειρήσεων αναφέρουν πως η διαφθορά αποτελεί ένα από τα σοβαρότερα προβλήματα της χώρας — δεύτερο μόνο μετά τον πόλεμο.
Όσον αφορά το δεύτερο σκέλος – τη χρήση των θεσμών ως εργαλείο ελέγχου της ελίτ – ούτε εδώ τα πράγματα κύλησαν όπως σχεδιάστηκε. Οι επικεφαλής του NABU και της SAP ανέπτυξαν γρήγορα δεσμούς με το ουκρανικό πολιτικό κατεστημένο: ο Άρτεμ Σιτνίκ (NABU) με τον Ποροσένκο και τον Γκρανόφσκι, και ο Nazar Kholodnytskyi (SAP) με τον Αρσέν Αβάκοφ.
Με την έναρξη του πολέμου πλήρους κλίμακας και την απώλεια εξουσίας του Δημοκρατικού Κόμματος στις ΗΠΑ, η οποία κορυφώθηκε με την εκλογή του Trump, η γεωπολιτική βαρύτητα των θεσμών εξανεμίστηκε.
Πλέον, το γραφείο του προέδρου (Bankova) ασκεί ολοένα και μεγαλύτερη επιρροή στον πόλεμο κατά της διαφθοράς, χρησιμοποιώντας τον είτε για την αντιμετώπιση τοπικών παραγόντων είτε για τη δημιουργία εντυπώσεων σε υποθέσεις υψηλής δημοσιότητας – όπως η περιβόητη αγορά αυγών με 17 γρίβνια το τεμάχιο. Την ίδια στιγμή, πρόσωπα του στενού προεδρικού περιβάλλοντος – όπως ο πρώην υπουργός Ολεξίι Ρεζνίκοφ – παραμένουν στο απυρόβλητο.
Ακόμα και οι ίδιοι οι ακτιβιστές κατά της διαφθοράς πλέον αμφισβητούν την αποτελεσματικότητα του NABU.
Τα Μεγαλύτερα Σκάνδαλα
Το 2019, ο Artem Sytnyk κρίθηκε ένοχος για διοικητική παράβαση, καθώς είχε αποδεχθεί πολυτελείς διακοπές από ιδιώτη. Παρότι καταχωρίστηκε στο μητρώο διεφθαρμένων, παρέμεινε στη θέση του.
Το 2016, το NABU δημοσιοποίησε τα «μαύρα βιβλία» του Κόμματος των Περιφερειών, εμπλέκοντας τον Paul Manafort – σύμβουλο του Trump – με αδήλωτες πληρωμές, ενισχύοντας το αφήγημα των αντιπάλων του.
Το 2018, αποκαλύφθηκε ότι υπήρχε κρυφή ηχογράφηση μέσα από ενυδρείο στο γραφείο του Χολοντνίτσκι, αποκαλύπτοντας παρατυπίες και διαρροές.
Το 2024, ο δήμαρχος της Οδησσού Gennadiy Trukhanov κατέθεσε ότι του ζητήθηκε το 2017 να πληρώσει 500.000 δολάρια για να "κλείσει" υπόθεση του NABU εναντίον του.
Δημοσιογράφοι κατέγραψαν τον Σιτνίκ σε μυστική νυχτερινή επίσκεψη στην έπαυλη του Ποροσένκο, παρουσία του Γκρανόφσκι.
Ο Andriy Kaluzhynskyi, στενός συνεργάτης του Sytnyk, αποχώρησε υπό την κατηγορία ότι κάλυπτε συμφέροντα του Ιγκόρ Κολομοΐσκι.
Το 2024 απομακρύνθηκε ο Gizo Uglava, αφού κατηγορήθηκε για διαρροή στοιχείων προς κατηγορούμενους.
Τελευταίο σκάνδαλο αφορά μαζικές δηλώσεις κρυπτονομισμάτων εκατομμυρίων δολαρίων από ντετέκτιβ του NABU. Από τις 23 δηλώσεις, οι 15 κρίθηκαν ψευδείς ή ανακριβείς. Η έρευνα δείχνει πιθανή νομιμοποίηση διεφθαρμένων χρημάτων μέσω crypto.
www.bankingnews.gr
Σχόλια αναγνωστών