Το υψηλό χρέος και τα αυξανόμενα επιτόκια καθιστούν πιο δύσκολο για τις κυβερνήσεις να αντιμετωπίσουν τις πολλαπλές προκλήσεις του σήμερα
Δεδομένου του κεντρικού ρόλου της δημοσιονομικής πολιτικής στην αντιμετώπιση τόσο των πρόσφατων κρίσεων όσο και των μελλοντικών προκλήσεων, η έκκληση για μεταρρύθμιση της δημοσιονομικής διακυβέρνησης στην Ευρώπη αντηχεί όσο ποτέ άλλοτε, αναφέρει νέα ανάλυση του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου.
Η δημοσιονομική πολιτική παρέχει ουσιαστική υποστήριξη όταν τα νοικοκυριά και οι επιχειρήσεις πλήττονται από μεγάλα σοκ, όπως η πανδημία, ή όταν η νομισματική πολιτική είναι περιορισμένη.
Ωστόσο, αυτό απαιτεί υγιή δημόσια οικονομικά.
Το υψηλό χρέος και τα αυξανόμενα επιτόκια καθιστούν πιο δύσκολο για τις κυβερνήσεις να αντιμετωπίσουν τις πολλαπλές προκλήσεις του σήμερα, συμπεριλαμβανομένης της αντιμετώπισης των ακραίων αυξήσεων στο κόστος ζωής και της αντιμετώπισης της κλιματικής έκτακτης ανάγκης.
Σε αυτό το πλαίσιο, η Ευρωπαϊκή Ένωση χρειάζεται νέους δημοσιονομικούς κανόνες που να έχουν την ευελιξία για τολμηρές και γρήγορες πολιτικές όταν χρειάζεται, αλλά χωρίς να θέτουν σε κίνδυνο τη βιωσιμότητα των δημόσιων οικονομικών.
Είναι κρίσιμο να αποφευχθούν κρίσεις χρέους που θα μπορούσαν να έχουν μεγάλες αποσταθεροποιητικές επιπτώσεις και να θέσουν σε κίνδυνο την ίδια την ΕΕ, αναφέρει το ΔΝΤ.
Αυτό θα απαιτήσει τη δημιουργία μεγαλύτερων δημοσιονομικών αποθεμάτων σε κανονικούς καιρούς.
Οι μεταρρυθμίσεις
Το νέο έγγραφο του ΔΝΤ προτείνει μεταρρυθμίσεις στο δημοσιονομικό πλαίσιο της ΕΕ για να βοηθήσουν στη διαχείριση των τεράστιων προκλήσεων πολιτικής.
Η αναθεώρηση θα πρέπει να είναι οικονομικά υγιής και πολιτικά αποδεκτή, βασιζόμενη στα διδάγματα από πολλές προηγούμενες προσπάθειες βελτίωσης των δημοσιονομικών κανόνων.
Θα είναι κρίσιμο να εξισορροπηθεί ο σεβασμός της κυριαρχίας των εθνικών δημοσιονομικών πολιτικών, ενώ θα ενισχυθούν τα κίνητρα για την υιοθέτηση υγιών πολιτικών για την ΕΕ.
Η πρόταση επικεντρώνεται σε τρεις πυλώνες:
- ανανέωση των δημοσιονομικών κανόνων για να ληφθούν ρητά υπόψη οι δημοσιονομικοί κίνδυνοι που αντιμετωπίζουν οι χώρες, ενώ έχουν σαφή μεσοπρόθεσμο προσανατολισμό.
- ενίσχυση των εθνικών δημοσιονομικών θεσμών για τη βελτίωση της εσωτερικής συζήτησης και της οικειοποίησης των πολιτικών·
- δημιουργία ενός ταμείου της ΕΕ για να βοηθήσει τις χώρες να διαχειριστούν καλύτερα την οικονομική ύφεση και να παρέχουν βασικά δημόσια αγαθά.
Χρειάζονται φιλόδοξες μεταρρυθμίσεις
Οι υφιστάμενοι κανόνες είχαν κάποια επιτυχία, ιδίως αυξάνοντας την ευαισθητοποίηση του κοινού ότι τα δημοσιονομικά ελλείμματα θα πρέπει να είναι κάτω από το 3% του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος, ενισχύοντας τη λογοδοσία της κυβέρνησης.
Αλλά δεν απέτρεψαν μια ανεπιθύμητη συσσώρευση δημόσιου χρέους και κινδύνους δημοσιονομικής βιωσιμότητας μεταξύ ορισμένων μελών.
Όπως είδαμε με την ευρωπαϊκή κρίση δημόσιου χρέους, αυτοί οι κίνδυνοι απείλησαν τη σταθερότητα της νομισματικής ένωσης στο παρελθόν και συνεχίζουν να δημιουργούν τρωτά σημεία σήμερα.
Αυτό συμβαίνει παρά τις πολυάριθμες προσπάθειες για τη βελτίωση των κανόνων και την ενίσχυση της κεντρικής εποπτείας με την πάροδο των ετών.
Σε κάποιο βαθμό, οι αδύναμοι εθνικοί θεσμοί, οι πολιτικές πιέσεις και τα μεγάλα αρνητικά σοκ έχουν οδηγήσει σε ανεπαρκή συμμόρφωση.
Σε συνδυασμό με τους σχεδιαστικούς περιορισμούς του πλαισίου, το οποίο θέτει ανώτατα όρια για τα ελλείμματα σε δύσκολες στιγμές χωρίς να παρέχει επαρκή κίνητρα για τη δημιουργία αποθεμάτων ασφαλείας σε καλούς καιρούς, αυτό οδήγησε στη συσσώρευση δημοσιονομικών ανισορροπιών.
Το πλαίσιο δεν τα πήγε επίσης καλά στη σταθεροποίηση της παραγωγής και δεν διαθέτει εργαλεία για την παροχή κοινών δημόσιων αγαθών για τις χώρες μέλη.
Ο ρόλος της πανδημίας
Ως απάντηση στην πανδημία, τον Μάρτιο του 2020, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ενεργοποίησε τη γενική ρήτρα διαφυγής —η οποία επιτρέπει μια προσωρινή απόκλιση από τους δημοσιονομικούς κανόνες της ΕΕ— επιτρέποντας στα κράτη μέλη να ανταποκριθούν πιο δυναμικά και ευέλικτα.
Ωστόσο, η αύξηση των ελλειμμάτων έχει ωθήσει τα επίπεδα του χρέους ακόμη περισσότερο πάνω από την τιμή αναφοράς της Συνθήκης του Μάαστριχτ, του 60% του ΑΕΠ σε πολλές χώρες, θέτοντας πρόσθετες προκλήσεις για τη μετάβαση στους υφιστάμενους κανόνες.
Η πρόταση του ΔΝΤ έχει τρεις αλληλένδετους πυλώνες:
Δημοσιονομικοί κανόνες σε επίπεδο ΕΕ που βασίζονται στον κίνδυνο
Ενώ παραμένουν οι τρέχουσες τιμές αναφοράς του ελλείμματος 3% και του χρέους 60%, η ταχύτητα και η φιλοδοξία των δημοσιονομικών προσαρμογών θα συνδέονται με τον βαθμό των δημοσιονομικών κινδύνων.
Αυτά προσδιορίζονται από την ανάλυση βιωσιμότητας του χρέους χρησιμοποιώντας μια κοινή μεθοδολογία, που αναπτύχθηκε από ένα νέο και ανεξάρτητο Ευρωπαϊκό Δημοσιονομικό Συμβούλιο ή EFC, σε διαβούλευση με άλλους βασικούς ενδιαφερόμενους φορείς.
Οι χώρες με μεγαλύτερους δημοσιονομικούς κινδύνους θα πρέπει να συγκλίνουν σε ένα μηδενικό ή θετικό συνολικό δημοσιονομικό ισοζύγιο τα επόμενα τρία έως πέντε χρόνια.
Οι χώρες με χαμηλότερους δημοσιονομικούς κινδύνους και χρέος κάτω του 60% θα έχουν μεγαλύτερη ευελιξία, αλλά πρέπει να λαμβάνουν υπόψη τους κινδύνους στα σχέδιά τους.
Το πλαίσιο θα δώσει κίνητρα για τη δημιουργία δημοσιονομικών αποθεμάτων ασφαλείας επιτρέποντας σημαντική ευελιξία για την αντιμετώπιση δυσμενών κραδασμών και την άσκηση αντικυκλικής πολιτικής.
Ενισχυμένοι εθνικοί δημοσιονομικοί θεσμοί
Όλες οι χώρες της ΕΕ θα πρέπει να θεσπίσουν μεσοπρόθεσμα δημοσιονομικά πλαίσια και να ορίσουν πολυετή ετήσια ανώτατα όρια δαπανών σύμφωνα με το συνολικό ισοζύγιο τους κατά τη διάρκεια της περιόδου. 
Τα ανεξάρτητα εθνικά δημοσιονομικά συμβούλια θα διαδραμάτιζαν ισχυρότερο ρόλο για την ενίσχυση των ελέγχων και των ισορροπιών σε επίπεδο χώρας, συμπεριλαμβανομένης της κατάρτισης ή της έγκρισης μακροοικονομικών προβολών, της αξιολόγησης των δημοσιονομικών κινδύνων και της διασφάλισης της συνέπειας των ανώτατων ορίων δαπανών και των δημοσιονομικών σχεδίων.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα συνεχίσει να διαδραματίζει τον βασικό ρόλο εποπτείας και το EFC θα χρησιμεύσει ως κεντρικός κόμβος για ένα δίκτυο εθνικών δημοσιονομικών συμβουλίων, βοηθώντας στην προώθηση καλών πρακτικών και παρέχοντας μια ανεξάρτητη φωνή τόσο για τους κινδύνους χρέους όσο και για την εκτέλεση του πλαισίου.
Καλά σχεδιασμένη δημοσιονομική ικανότητα της ΕΕ
Θα δημιουργηθεί για την επίτευξη δύο βασικών ρόλων: βελτίωση της μακροοικονομικής σταθεροποίησης, ιδίως όταν η νομισματική πολιτική λειτουργεί στο πραγματικό κατώτερο όριο, και επιτρέποντας την παροχή κοινών δημόσιων αγαθών σε επίπεδο ΕΕ, όπως το κλίμα και υποδομή ενεργειακής ασφάλειας.
Η παράδοση αυτών έχει καταστεί πιο επείγουσα λόγω της πράσινης μετάβασης και των κοινών ανησυχιών για την ασφάλεια.
Ένα ειδικό ταμείο επενδύσεων για το κλίμα είναι σημαντικό μέρος της πρότασης.
Η ευκαιρία δεν πρέπει να χαθεί...
Εν μέσω έκτακτης οικονομικής αβεβαιότητας και δημοσιονομικών προκλήσεων που έρχονται, η μεταρρύθμιση του δημοσιονομικού πλαισίου της ΕΕ δεν μπορεί να περιμένει.
Η επέκταση της γενικής ρήτρας διαφυγής έως το 2023 παρέχει ένα παράθυρο ευκαιρίας για να γίνει αυτό ακριβώς.
Περαιτέρω καθυστερήσεις θα ανάγκαζαν τις χώρες να επιστρέψουν στους παλιούς κανόνες με όλα τα προβλήματά τους.
Η ευκαιρία δεν πρέπει να χαθεί.
www.bankingnews.gr
Σχόλια αναγνωστών