Οι αγορές λειτουργούν σε μεγάλο βαθμό με βάση τις προσδοκίες και την εμπιστοσύνη, και ένα περιβάλλον αβεβαιότητας συνήθως οδηγεί σε επιβράδυνση της οικονομικής δραστηριότητας
Αυτές τις μέρες εξελίσσονται γεγονότα που, σε άλλες εποχές, ίσως χρειάζονταν χρόνια για να τα δούμε να διαδραματίζονται.
Η σημερινή κατάσταση μου θυμίζει ένα άρθρο που είχα γράψει πριν από περίπου 30 χρόνια, σχετικά με τη σχέση της θεωρίας του χάους με την οικονομία.
Η βασική εξήγηση αυτής της σχέσης είναι ότι μικρές, αλλά απρόβλεπτες, αλλαγές στην οικονομία—όπως μια ξαφνική αύξηση ή μείωση των επιτοκίων—μπορούν να οδηγήσουν σε χαοτική συμπεριφορά στις χρηματαγορές. Η θεωρία αυτή εξηγεί πώς η αβεβαιότητα μπορεί να μεγεθύνει τις οικονομικές διακυμάνσεις, κάτι που φαίνεται ξεκάθαρα στη σημερινή πολιτική σκηνή.
Σήμερα, επί προεδρίας Τραμπ, βλέπουμε ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα της «πολιτικής του χάους».
Από τότε που ανέλαβε, σχεδόν κάθε μέρα συμβαίνει κάτι νέο και απρόβλεπτο στην πολιτική και την οικονομία, το οποίο ταράζει τις παγκόσμιες αγορές.
Η επιθετική εμπορική πολιτική, οι κυρώσεις σε μεγάλες οικονομίες (όπως η Κίνα, η ΕΕ, ο Καναδάς κ.λπ.), η εκτίναξη στο έλλειμμα, και η ασταθής εξωτερική πολιτική (Ουκρανία, ΝΑΤΟ) δημιουργούν μια συνεχή κατάσταση αναταραχής.
Για παράδειγμα, τον Φεβρουάριο του 2025, η απόφαση του Τραμπ να επιβάλει επιπλέον δασμούς 20% στις εισαγωγές από την Κίνα προκάλεσε απότομη πτώση 5% στον δείκτη S&P 500, καθώς οι αγορές αντέδρασαν στην αβεβαιότητα για την ανταπόκριση του Πεκίνου.
Δεν είναι σαφές αν αυτή η πολιτική του χάους είναι συνειδητή ή όχι από την πλευρά του Τραμπ, αλλά σίγουρα η επιδίωξη φαίνεται να είναι η δημιουργία ευκαιριών για τους ισχυρούς (ΗΠΑ, δισεκατομμυριούχους, μεγάλες επιχειρήσεις).
Οι αγορές, όμως, λειτουργούν σε μεγάλο βαθμό με βάση τις προσδοκίες και την εμπιστοσύνη, και ένα περιβάλλον αβεβαιότητας συνήθως οδηγεί σε επιβράδυνση της οικονομικής δραστηριότητας.
Οικονομολόγοι, όπως ο Τζον Ντάιαμοντ από το Rice University, έχουν σχολιάσει πρόσφατα ότι οι δασμοί και η απορρύθμιση μπορεί να δώσουν περιστασιακή ώθηση, αλλά η έλλειψη σταθερότητας απειλεί τη μακροπρόθεσμη ανάπτυξη.
Οι Επιπτώσεις στην Παγκόσμια Οικονομία
Παγκοσμίως, οι επιπτώσεις αυτής της πολιτικής είναι εξίσου σημαντικές:
• Ήδη το κόστος δανεισμού στις χώρες της ΕΕ έχει αυξηθεί στο τελευταίο διάστημα από 15 έως 50 μονάδες βάσης (ακόμα και για την Γερμανία) λόγω της αύξησης των επενδύσεων στις αμυντικές δαπάνες). Όπως είναι φυσικό, η επιβάρυνση αυτή επηρεάζει περισσότερο τις χώρες με υψηλό χρέος, όπως η Ελλάδα, η Ιταλία και η Γαλλία.
• Η αδυναμία του δολαρίου καθιστά ακριβότερο τον δανεισμό για τις αναπτυσσόμενες οικονομίες. Για παράδειγμα, η Ινδία και η Βραζιλία είδαν το κόστος δανεισμού τους να αυξάνεται κατά 1,5% από τον Ιανουάριο του 2025, λόγω της πίεσης στο δολάριο.
• Η επιβράδυνση της αμερικανικής οικονομίας επηρεάζει άμεσα τις εξαγωγικές οικονομίες (όπως η ΕΕ και η Κίνα).
• Οι αγορές εμπορευμάτων (πετρέλαιο, φυσικό αέριο, μέταλλα) μπορεί να βιώσουν ακραίες διακυμάνσεις λόγω των γεωπολιτικών εντάσεων. Η τιμή του πετρελαίου Brent κινείται γύρω στα 85 δολάρια το βαρέλι, με αυξομειώσεις 10% σε εβδομαδιαία βάση, εξαιτίας των κυρώσεων του Τραμπ στον Καναδά.
Προβλέψεις για το Μέλλον
Με βάση την τρέχουσα κατάσταση, μπορούμε να σκιαγραφήσουμε δύο πιθανά σενάρια για την πορεία της αμερικανικής και παγκόσμιας οικονομίας:
1. Το Σενάριο της «Ελεγχόμενης Υφεσης»
Αν υποθέσουμε ότι υπάρχει κάποιο σχέδιο πίσω από αυτή την πολιτική, τότε ένας πιθανός στόχος είναι να οδηγηθεί η αμερικανική οικονομία σε μια μικρής διάρκειας και ελεγχόμενης έντασης ύφεση. Αυτό θα έδινε στη Fed την αφορμή να μειώσει τα επιτόκια, τροφοδοτώντας εκ νέου την ανάπτυξη. Μια τέτοια στρατηγική θα μπορούσε να ενισχύσει τη δημοτικότητα του Τραμπ ενόψει των ενδιάμεσων εκλογών (2026), παρουσιάζοντάς τον ως τον «σωτήρα» της οικονομίας. Ήδη, η Fed φαίνεται να εξετάζει μείωση επιτοκίων το καλοκαίρι του 2025, αν η μεταβλητότητα συνεχιστεί.
2. Το Σενάριο της «Ανεξέλεγκτης Χρηματοπιστωτικής Κρίσης»
Εάν η στρατηγική του χάους συνεχιστεί χωρίς έλεγχο, υπάρχει σοβαρός κίνδυνος να οδηγήσει σε μια βαθύτερη και πιο μακροχρόνια ύφεση. Ο συνδυασμός υψηλού χρέους, εμπορικών συγκρούσεων και χρηματοπιστωτικής αστάθειας θα μπορούσε να προκαλέσει κρίση στις αγορές.
Συμπέρασμα
Η θεωρία του χάους μάς διδάσκει ότι σε ένα δυναμικό σύστημα, μικρές μεταβολές μπορούν να οδηγήσουν σε μεγάλες και απρόβλεπτες εξελίξεις. Η πολιτική του Τραμπ μοιάζει με ένα πείραμα που δοκιμάζει τα όρια αυτής της θεωρίας στην πράξη. Αν η στρατηγική αποδειχθεί ελεγχόμενη, μπορεί να λειτουργήσει βραχυπρόθεσμα προς όφελός του.
Αν όμως ξεφύγει από τον έλεγχο, το οικονομικό χάος μπορεί να εξελιχθεί σε μια κρίση με παγκόσμιες συνέπειες.
Το μεγάλο ερώτημα είναι: Πόσο οικονομικό χάος μπορεί να αντέξει η αγορά;
Και, αν η πολιτική του χάους οδηγήσει σε οικονομική κρίση, ποιος θα είναι τελικά ο πραγματικός κερδισμένος;
Κοφινάκος Γιώργος
Senior Advisor Alvarez & Marsal London, UK
Chairman of the Investment Committee - Sporos Platform Athens, Greece
Board Member - New Agriculture for New Generation, Athens, Greece
Distinguished Executive - Rutgers University MBA, New Jersey, USA
Member of the Academic Council - Athens Economic University MBA, Athens, Greece
www.bankingnews.gr
Η σημερινή κατάσταση μου θυμίζει ένα άρθρο που είχα γράψει πριν από περίπου 30 χρόνια, σχετικά με τη σχέση της θεωρίας του χάους με την οικονομία.
Η βασική εξήγηση αυτής της σχέσης είναι ότι μικρές, αλλά απρόβλεπτες, αλλαγές στην οικονομία—όπως μια ξαφνική αύξηση ή μείωση των επιτοκίων—μπορούν να οδηγήσουν σε χαοτική συμπεριφορά στις χρηματαγορές. Η θεωρία αυτή εξηγεί πώς η αβεβαιότητα μπορεί να μεγεθύνει τις οικονομικές διακυμάνσεις, κάτι που φαίνεται ξεκάθαρα στη σημερινή πολιτική σκηνή.
Σήμερα, επί προεδρίας Τραμπ, βλέπουμε ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα της «πολιτικής του χάους».
Από τότε που ανέλαβε, σχεδόν κάθε μέρα συμβαίνει κάτι νέο και απρόβλεπτο στην πολιτική και την οικονομία, το οποίο ταράζει τις παγκόσμιες αγορές.
Η επιθετική εμπορική πολιτική, οι κυρώσεις σε μεγάλες οικονομίες (όπως η Κίνα, η ΕΕ, ο Καναδάς κ.λπ.), η εκτίναξη στο έλλειμμα, και η ασταθής εξωτερική πολιτική (Ουκρανία, ΝΑΤΟ) δημιουργούν μια συνεχή κατάσταση αναταραχής.
Για παράδειγμα, τον Φεβρουάριο του 2025, η απόφαση του Τραμπ να επιβάλει επιπλέον δασμούς 20% στις εισαγωγές από την Κίνα προκάλεσε απότομη πτώση 5% στον δείκτη S&P 500, καθώς οι αγορές αντέδρασαν στην αβεβαιότητα για την ανταπόκριση του Πεκίνου.
Δεν είναι σαφές αν αυτή η πολιτική του χάους είναι συνειδητή ή όχι από την πλευρά του Τραμπ, αλλά σίγουρα η επιδίωξη φαίνεται να είναι η δημιουργία ευκαιριών για τους ισχυρούς (ΗΠΑ, δισεκατομμυριούχους, μεγάλες επιχειρήσεις).
Οι αγορές, όμως, λειτουργούν σε μεγάλο βαθμό με βάση τις προσδοκίες και την εμπιστοσύνη, και ένα περιβάλλον αβεβαιότητας συνήθως οδηγεί σε επιβράδυνση της οικονομικής δραστηριότητας.
Οικονομολόγοι, όπως ο Τζον Ντάιαμοντ από το Rice University, έχουν σχολιάσει πρόσφατα ότι οι δασμοί και η απορρύθμιση μπορεί να δώσουν περιστασιακή ώθηση, αλλά η έλλειψη σταθερότητας απειλεί τη μακροπρόθεσμη ανάπτυξη.
Οι Επιπτώσεις στην Παγκόσμια Οικονομία
Παγκοσμίως, οι επιπτώσεις αυτής της πολιτικής είναι εξίσου σημαντικές:
• Ήδη το κόστος δανεισμού στις χώρες της ΕΕ έχει αυξηθεί στο τελευταίο διάστημα από 15 έως 50 μονάδες βάσης (ακόμα και για την Γερμανία) λόγω της αύξησης των επενδύσεων στις αμυντικές δαπάνες). Όπως είναι φυσικό, η επιβάρυνση αυτή επηρεάζει περισσότερο τις χώρες με υψηλό χρέος, όπως η Ελλάδα, η Ιταλία και η Γαλλία.
• Η αδυναμία του δολαρίου καθιστά ακριβότερο τον δανεισμό για τις αναπτυσσόμενες οικονομίες. Για παράδειγμα, η Ινδία και η Βραζιλία είδαν το κόστος δανεισμού τους να αυξάνεται κατά 1,5% από τον Ιανουάριο του 2025, λόγω της πίεσης στο δολάριο.
• Η επιβράδυνση της αμερικανικής οικονομίας επηρεάζει άμεσα τις εξαγωγικές οικονομίες (όπως η ΕΕ και η Κίνα).
• Οι αγορές εμπορευμάτων (πετρέλαιο, φυσικό αέριο, μέταλλα) μπορεί να βιώσουν ακραίες διακυμάνσεις λόγω των γεωπολιτικών εντάσεων. Η τιμή του πετρελαίου Brent κινείται γύρω στα 85 δολάρια το βαρέλι, με αυξομειώσεις 10% σε εβδομαδιαία βάση, εξαιτίας των κυρώσεων του Τραμπ στον Καναδά.
Προβλέψεις για το Μέλλον
Με βάση την τρέχουσα κατάσταση, μπορούμε να σκιαγραφήσουμε δύο πιθανά σενάρια για την πορεία της αμερικανικής και παγκόσμιας οικονομίας:
1. Το Σενάριο της «Ελεγχόμενης Υφεσης»
Αν υποθέσουμε ότι υπάρχει κάποιο σχέδιο πίσω από αυτή την πολιτική, τότε ένας πιθανός στόχος είναι να οδηγηθεί η αμερικανική οικονομία σε μια μικρής διάρκειας και ελεγχόμενης έντασης ύφεση. Αυτό θα έδινε στη Fed την αφορμή να μειώσει τα επιτόκια, τροφοδοτώντας εκ νέου την ανάπτυξη. Μια τέτοια στρατηγική θα μπορούσε να ενισχύσει τη δημοτικότητα του Τραμπ ενόψει των ενδιάμεσων εκλογών (2026), παρουσιάζοντάς τον ως τον «σωτήρα» της οικονομίας. Ήδη, η Fed φαίνεται να εξετάζει μείωση επιτοκίων το καλοκαίρι του 2025, αν η μεταβλητότητα συνεχιστεί.
2. Το Σενάριο της «Ανεξέλεγκτης Χρηματοπιστωτικής Κρίσης»
Εάν η στρατηγική του χάους συνεχιστεί χωρίς έλεγχο, υπάρχει σοβαρός κίνδυνος να οδηγήσει σε μια βαθύτερη και πιο μακροχρόνια ύφεση. Ο συνδυασμός υψηλού χρέους, εμπορικών συγκρούσεων και χρηματοπιστωτικής αστάθειας θα μπορούσε να προκαλέσει κρίση στις αγορές.
Συμπέρασμα
Η θεωρία του χάους μάς διδάσκει ότι σε ένα δυναμικό σύστημα, μικρές μεταβολές μπορούν να οδηγήσουν σε μεγάλες και απρόβλεπτες εξελίξεις. Η πολιτική του Τραμπ μοιάζει με ένα πείραμα που δοκιμάζει τα όρια αυτής της θεωρίας στην πράξη. Αν η στρατηγική αποδειχθεί ελεγχόμενη, μπορεί να λειτουργήσει βραχυπρόθεσμα προς όφελός του.
Αν όμως ξεφύγει από τον έλεγχο, το οικονομικό χάος μπορεί να εξελιχθεί σε μια κρίση με παγκόσμιες συνέπειες.
Το μεγάλο ερώτημα είναι: Πόσο οικονομικό χάος μπορεί να αντέξει η αγορά;
Και, αν η πολιτική του χάους οδηγήσει σε οικονομική κρίση, ποιος θα είναι τελικά ο πραγματικός κερδισμένος;
Κοφινάκος Γιώργος
Senior Advisor Alvarez & Marsal London, UK
Chairman of the Investment Committee - Sporos Platform Athens, Greece
Board Member - New Agriculture for New Generation, Athens, Greece
Distinguished Executive - Rutgers University MBA, New Jersey, USA
Member of the Academic Council - Athens Economic University MBA, Athens, Greece
www.bankingnews.gr
Σχόλια αναγνωστών