Οι επενδυτές βλέπουν δύο κινδύνους — ύφεση από τη μία, με επίμονο πληθωρισμό, και δημοσιονομική πίεση από την άλλη. Αυτήν τη στιγμή, ο κίνδυνος ταυτόχρονης κρίσης πληθωρισμού/χρέους κυριαρχεί
Η αγορά ομολόγων βρίσκεται σε βαθιά κρίση σε όλο τον κόσμο ενώ οι πλέον αναπτυγμένες οικονομίες αντιμετωπίζουν σημαντική επιδείνωση της δημοσιονομικής τους θέσης.
Οι αποδόσεις των μακροπρόθεσμων κρατικών ομολόγων ανεβαίνουν παντού — από τις ΗΠΑ και το Ηνωμένο Βασίλειο έως τη Γαλλία και την Ιαπωνία.
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχει η συμπεριφορά των μακράς διάρκειας ομολόγων (30ετών), όπου οι αποδόσεις βρίσκονται σε υψηλά πολλών ετών.
Το πιο ακραίο παράδειγμα είναι τα ιαπωνικά κρατικά ομόλογα σε υψηλό 25 ετών.
Οι Γάλλοι έχουν τώρα τις αποδόσεις των μακροπρόθεσμων ομολόγων τους σε υψηλό 15 ετών.
Αν είσαι κυβέρνηση που «τρέχει» με έλλειμμα προϋπολογισμού (και ποιος δεν έχει έλλειμμα αυτές τις μέρες…), όλες αυτές οι υπερβολικές δαπάνες πρέπει να χρηματοδοτηθούν.
Η γαλλική περίπτωση
Μερικά αξιοσημείωτα σημεία σε σχέση με τη Γαλλία…
Περίπου το 44% του νέου γαλλικού χρέους πηγαίνει σε πληρωμές συντάξεων.
Αυτό συμβαίνει τη στιγμή που υπάρχει ψήφος «εμπιστοσύνης» για τον πρωθυπουργό τόσο με βάση τις κοινοβουλευτικές διαδικασίες όσον και στο επίπεδο της νομιμοποίησης της κυβέρνησης από το πολιτικό σώμα.
Αυτό σημαίνει ότι δεν έχει καμία σημασία ποιος θα είναι ο επόμενος Γάλλος πρωθυπουργός.
Το σύστημα είναι χρεοκοπημένο και τώρα οι αγορές δεν απορροφούν άλλο γαλλικό χρέος.
Η Γαλλία κατευθύνεται προς κρίση χρέους, και οι αποδόσεις που εκτοξεύονται και η άνοδος του χρυσού είναι απλώς το…. καναρίνι στο ορυχείο κρατικού χρέους που δείχνει την κατάρρευση.
Η χρεοκοπία, που φέρνει αθέτηση αποπληρωμής χρέους όσον αφορά τη λήξη ομολόγων, συσχετίζεται σε μεγάλο βαθμό με τον πόλεμο στην Ουκρανία.
Παρέχει απόσπαση προσοχής στους «πληβείους»… αλλιώς μπορεί να καταλάβουν τι συμβαίνει και να κρεμάσουν μερικούς.
Θυμηθείτε το παλιό καλό «άρτος και θεάματα» της ρωμαϊκής εποχής.
Σημειώστε ότι και οι αποδόσεις των αμερικανικών μακροπρόθεσμων ομολόγων βρίσκονται επίσης σε υψηλά 20 ετών.
Χώρια που οι δαπάνες για τόκους είναι τώρα μεγαλύτερες από τις στρατιωτικές και τις δαπάνες για ιατροφαρμακευτική περίθαλψη (Medicare).
Εν τω μεταξύ, στο Ηνωμένο Βασίλειο, οι αποδόσεις ανεβαίνουν ουρλιάζοντας… και μάλιστα γρήγορα.
Είναι τώρα στα υψηλότερα επίπεδα από το 1998.
Και τώρα έχουμε «αναλυτές» του CNBC να εξηγούν (λες και ξέρουν) γιατί τα πράγματα είναι τόσο συγκεχυμένα, αναδεικνύοντας ανοησίες όπως μια «αλλαγή στη δομή των κατόχων gilts». Έλα τώρα… Σοβαρά;
Οι Γερμανοί δεν τα έχουν πολύ καλύτερα…
Ας κάνουμε ένα βήμα πίσω…
Θυμηθείτε, ένα κρατικό ομόλογο είναι απλά ένα «σου χρωστάω» (μία υποχρέωση), μέσω του οποίου μια χώρα δανείζεται χρήματα από επενδυτές, υποσχόμενη να τα επιστρέψει με τόκο.
Όταν η εν λόγω κυβέρνηση ξοδεύει όλα τα λεφτά σε ηλίθιους πολέμους και κάδους απορριμμάτων αξίας 54.000 δολαρίων, και γίνεται φανερό ότι η ικανότητά της να αποπληρώσει αυτά τα λεφτά αμφισβητείται…
Τότε το να βρεθούν νέοι επενδυτές αρκετά ανόητοι να αγοράσουν το χρέος της γίνεται πρόβλημα.
Και οι επενδυτές ζητούν υψηλότερη απόδοση — ξέρετε… για να αντισταθμίσουν τον πλέον προφανή κίνδυνο.
Ο λόγος που οι αγορές κρατικών ομολόγων είναι τόσο σημαντικές είναι επειδή επηρεάζουν τα πάντα — τα στεγαστικά δάνεια, τα δάνεια αυτοκινήτων, την επιχειρηματική πίστωση, τις αγορές μετοχών και ιδιωτικών κεφαλαίων… και τα δάνεια σε ανόητα έργα ανανεώσιμης ενέργειας.
Όταν οι αποδόσεις ανεβαίνουν παντού, το κόστος του χρήματος ανεβαίνει παντού.
Και όταν οι κεντρικές τράπεζες πατάνε φρένο ή μειώνουν τα βραχυπρόθεσμα επιτόκια, οι μακροπρόθεσμες αποδόσεις τείνουν να πέφτουν.
Οι τέσσερις δυνάμεις της καταστροφής
Αλλά από το 2023, συνέβη το αντίθετο.
Οι κεντρικές τράπεζες παραμένουν σταθερές ή σηματοδοτούν μειώσεις, ενώ οι μακροχρόνιες αποδόσεις εκτοξεύτηκαν στα υψηλότερα επίπεδα εδώ και δεκαετίες.
Τέσσερις παγκόσμιες δυνάμεις οδηγούν αυτό το φαινόμενο:
• Εκρηκτικά ελλείμματα και δημόσιο χρέος,
• Πληθωρισμός που αρνείται να «ξεφουσκώσει»,
• Η αξιοπιστία των κεντρικών τραπεζών τίθεται υπό αμφισβήτηση, και
• Γεωπολιτική πίεση (όταν απειλείς τα κράτη με τα οποία εμπορεύεσαι, εκείνα μειώνουν την έκθεσή τους στα περιουσιακά σου στοιχεία.
(Μα ποιος θα το φανταζόταν!...).
Και επειδή οι αγορές είναι αλληλένδετες, η πίεση εξαπλώνεται παγκοσμίως.
Η δομή του παγκόσμιου χρέους
Η Ιαπωνία κουβαλά το βαρύτερο φορτίο χρέους στον κόσμο — πάνω από 250% του ΑΕΠ.
Επί χρόνια, η Κεντρική Τράπεζα της Ιαπωνίας (BOJ – Bank of Japan) περιόριζε τις αποδόσεις μέσω ελέγχου της καμπύλης αποδόσεων (yield curve control), ουσιαστικά θέτοντας όρια στο πόσο ψηλά μπορούσαν να ανέβουν οι αποδόσεις.
Αλλά η παγκόσμια πίεση ανάγκασε σε αλλαγή και οι 30ετείς ιαπωνικές αποδόσεις ξεπέρασαν το 3% για πρώτη φορά.
Και τώρα εκτοξεύονται.
Τα ελλείμματα των Γάλλων παραμένουν πάνω από 5% του ΑΕΠ, παραβιάζοντας τους κανόνες της ΕΕ που διατηρούν τα ελλείμματα κάτω από 3%.
Τα 10ετή ΟΑΤ (OATs – Obligations Assimilables du Trésor, ο δείκτης κρατικών ομολόγων της Γαλλίας) ανέβηκαν πάνω από 3,5% το 2024 — επίπεδα που έχουμε να συναντήσουμε από τα χρόνια της κρίσης του ευρώ.
Γιατί έχει σημασία η Γαλλία;
Γιατί η Γαλλία — μαζί με τη Γερμανία — αποτελεί τον κεντρικό άξονα της ΕΕ.
Το κοινό νόμισμα, οι αγορές ομολόγων και spreads
Να θυμάστε, ενώ οι γραφειοκράτες κατάφεραν να απειλήσουν, να καλοπιάσουν ή να επηρεάσουν τα κράτη-μέλη της ΕΕ ώστε να παραδώσουν την κυριαρχία των νομισμάτων τους σε μη εκλεγμένους «παγκοσμιοποιητές» στην Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ), ποτέ δεν κατάφεραν να ενοποιήσουν τις αγορές ομολόγων.
Έτσι τώρα έχουμε αυτή τη συνθήκη όπου το νόμισμα παραμένει το ίδιο, αλλά οι διαφορές στις αγορές ομολόγων των κρατών-μελών είναι τεράστιες.
Αν το κόστος δανεισμού της Γαλλίας ανέβει απότομα, κινδυνεύει να ανοίξει το χάσμα με τα γερμανικά bunds, το πλέον «ασφαλές περιουσιακό στοιχείο» της ευρωζώνης.
Αυτό το spread σηματοδοτεί αμφιβολίες των επενδυτών για τη δημοσιονομική βιωσιμότητα.
Η ίδια η Γερμανία δεν ξέφυγε από τη δίνη του κυκλώνα.
Ακόμη και με αξιολόγηση ΑΑΑ, οι αποδόσεις των bunds ανέβηκαν καθώς ανεστάλησαν οι δημοσιονομικοί κανόνες για να χρηματοδοτηθούν αμυντικές και ενεργειακές δαπάνες.
Αν και η αύξηση ήταν μικρότερη σε σχέση με τη Γαλλία ή το Ηνωμένο Βασίλειο, δείχνει ότι ακόμη και οι «πειθαρχημένες» χώρες παρασύρονται σε αυτό το παγκόσμιο κύμα.
Ο Καναδάς και η Αυστραλία είδαν παρόμοιες κινήσεις.
Και οι δύο χώρες αντιμετωπίζουν πιέσεις που σχετίζονται με την αγορά κατοικίας, και οι μακροπρόθεσμες αποδόσεις τους ανέβηκαν μαζί με των ΗΠΑ.
Στη Νέα Ζηλανδία, οι αποδόσεις εκτινάχθηκαν καθώς οι αγορές τιμολόγησαν μεγαλύτερο κίνδυνο πληθωρισμού, δείχνοντας ότι δεν πρόκειται μόνο για «ιστορία που αφορά τις μεγάλες οικονομίες».
Οι πιστοληπτικές αξιολογήσεις κάνουν τη διαφορά πιο σαφή — οι ΗΠΑ έχασαν το ΑΑΑ από τον οίκο Fitch το 2023. Το Ηνωμένο Βασίλειο και η Ιαπωνία είναι ήδη χαμηλότερα.
Η Γαλλία είναι ακόμα στο ΑΑ, αλλά οι οίκοι προειδοποιούν για αύξηση χρέους.
Η Γερμανία και ο Καναδάς κράτησαν το ΑΑΑ, αλλά ακόμη κι αυτές οι χώρες είδαν άνοδο αποδόσεων.
Παντού, οι επενδυτές τώρα απαιτούν περισσότερα.
Ο πληθωρισμός είναι ένας ακόμη παγκόσμιος παράγοντας.
Ο πληθωρισμός σημαίνει αύξηση τιμών στην οικονομία, διαβρώνοντας την πραγματική αξία των σταθερών πληρωμών των ομολόγων.
Αν ο πληθωρισμός παραμείνει υψηλός, οι επενδυτές δεν θα δεχτούν χαμηλές αποδόσεις — απαιτούν υψηλότερες για να προστατέψουν τα χρήματά τους.
Κανονικά, η επιβράδυνση της ανάπτυξης θα τραβούσε τις αποδόσεις χαμηλότερα. Όχι όμως τώρα.
Οι επενδυτές βλέπουν δύο κινδύνους — ύφεση από τη μία με επίμονο πληθωρισμό και δημοσιονομική πίεση από την άλλη. Αυτή τη στιγμή, ο κίνδυνος ταυτόχρονης κρίσης πληθωρισμού/χρέους κυριαρχεί.
Τα επιτόκια, η ποσοτική συσφιξη και το φθηνό χρήμα
Οι κεντρικές τράπεζες προσθέτουν κι άλλες ανατροπές.
Ανέβασαν τα επιτόκια επιθετικά το 2022–2023, ενώ τώρα η πορεία αυτή έχει σταματήσει.
Η Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ (Fed) μόλις μείωσε τα επιτόκια στο 4,00–4,25%.
Η ΕΚΤ και η Τράπεζα της Αγγλίας (Bank of England) επίσης προχώρησαν σε μειώσεις. Κι όμως, οι αποδόσεις ανέβηκαν.
Γιατί; Η απάντηση: Ποσοτική σύσφιξη (QT – Quantitative Tightening).
Για χρόνια, οι κεντρικές τράπεζες αγόραζαν ομόλογα για να κρατήσουν τις αποδόσεις χαμηλά (ποσοτική χαλάρωση – QE). Τώρα συρρικνώνουν τους ισολογισμούς τους.
Η ποσοτική σύσφιξη σημαίνει ότι οι κεντρικές τράπεζες αποσύρονται από τις αγορές ομολόγων.
Έτσι, οι επενδυτές πρέπει να απορροφήσουν μεγαλύτερη προσφορά χρέους και απαιτούν υψηλότερες αποδόσεις για να το κάνουν.
Η αξιοπιστία είναι επίσης στο τραπέζι.
Οι κεντρικές τράπεζες στοχεύουν σε πληθωρισμό 2%.
Αν χαλαρώσουν πολύ νωρίς, οι επενδυτές φοβούνται ότι ο πληθωρισμός θα παραμείνει πάνω από τον στόχο.
Γι’ αυτό τα «ασφάλιστρα κινδύνου διάρκειας» (term premiums — επιπλέον απόδοση για μακροπρόθεσμη αβεβαιότητα) έχουν εκτιναχθεί παγκοσμίως από το 2023.
Η ψυχολογία επίσης έχει αλλάξει παντού.
Στη δεκαετία του 2010, οι επενδυτές θεωρούσαν δεδομένη την πολιτική «χαμηλές αποδόσεις για πάντα».
Με το χρέος και τον πληθωρισμό να επιστρέφουν, αυτή η εποχή τελείωσε.
Και εμφανίζονται οι «τιμωροί της αγοράς ομολόγων» (bond vigilantes) — επενδυτές που πουλούν ομόλογα για να πιέσουν τις κυβερνήσεις σε δημοσιονομική πειθαρχία.
Ήδη τους βλέπουμε σε δράση.
Οι δημοπρασίες μακροπρόθεσμων αμερικανικών ομολόγων (treasuries) δυσκολεύονται.
Τα gilts του Ηνωμένου Βασιλείου είχαν αδύναμη ζήτηση στις 30ετείς εκδόσεις. Τα spreads των ομολόγων της Γαλλίας διευρύνθηκαν έναντι της Γερμανίας.
Η Ιαπωνία είδε μια ασθενώς καλυμμένη δημοπρασία 30ετών JGBs το 2025.
Ακόμη και η συμπεριφορά «ασφαλούς καταφυγίου» έχει αποδυναμωθεί.
Σε παλαιότερες κρίσεις, πόλεμοι ή σοκ οδηγούσαν σε μαζική στροφή προς τα ομόλογα.
Το ντόμινο στην αγορά χρέους
Αλλά το 2023–2024, οι αποδόσεις σχεδόν δεν έπεσαν κατά τη διάρκεια παγκόσμιων συγκρούσεων.
Οι επενδυτές ενδιαφέρονται περισσότερο για τον πληθωρισμό και το χρέος παρά για την ασφάλεια «με κάθε τίμημα».
Η διάχυση των τοπικών κρίσεων καθιστά το φαινόμενο πραγματικά παγκόσμιο.
Η Τράπεζα Διεθνών Διακανονισμών (BIS) εντόπισε ότι το ένα τρίτο των κινήσεων αποδόσεων στην Ευρώπη μπορεί να αποδοθεί άμεσα στα αμερικανικά treasuries.
Όταν οι αποδόσεις των ΗΠΑ ανεβαίνουν, η Γαλλία, η Γερμανία, το Ηνωμένο Βασίλειο και η Ιαπωνία ακολουθούν.
Οι ΗΠΑ δίνουν τον τόνο, αλλά όλοι πληρώνουν το τίμημα.
Σε μεγάλη εικόνα, δεν πρόκειται για μια χώρα.
Πρόκειται για την παγκόσμια αγορά ομολόγων.
Οι μακροπρόθεσμες αποδόσεις από άκρη σε άκρη ανεβαίνουν όλες μαζί, βάζοντας τέλος στην εποχή των υπερ-χαμηλών επιτοκίων.
Από την Ουάσιγκτον έως το Παρίσι και το Τόκιο, το κόστος δανεισμού επαναπροσδιορίζεται σε υψηλότερα επίπεδα.
Ξέρετε τι σημαίνει αυτό;
Σημαίνει ότι ο στασιμοπληθωρισμός (stagflation) πρόκειται να γίνει ακόμη πιο έντονος.
Η δημοσιονομική πίεση εξαπλώνεται στις οικονομίες και σε αντίθεση με τη δεκαετία του 2010, οι κεντρικές τράπεζες δεν μπορούν απλώς να παρέμβουν χορηγώντας «φθηνό χρήμα».
Δεν είναι ανωμαλία, είναι δομική αναπροσαρμογή.
Και τα ομόλογα είναι, φυσικά, απλώς νόμισμα μεγάλης διάρκειας.
Όπως πάνε τα ομόλογα, έτσι πάει και το νόμισμα.
Τώρα, ίσως αναρωτιέστε, πού πάει αυτό το έργο;
Από το 2014, η τάση είναι θετική για τον χρυσό (gold) και αρνητική — όχι μόνο για το δολάριο ΗΠΑ (USD), αλλά για όλα τα νομίσματα.
Ο χρυσός, φίλοι μου, δεν είναι ακριβός!
Ο χρυσός σε σχέση με τον δείκτη MSCI World.
Όταν αυτή η αγορά ομολόγων «σκάσει», θα είναι σφαγή.
Αυτή τη στιγμή, ο χρυσός απλώς το «μυρίζεται» εκ των προτέρων.
Η κατοχή πραγματικών περιουσιακών στοιχείων αυτήν τη στιγμή είναι, η καλύτερη αντιστάθμιση έναντι της καταστροφής που έρχεται.
Τυχαίνει απλώς τα πραγματικά περιουσιακά στοιχεία (δηλαδή τα εμπορεύματα – commodities) και οι σχετικοί παραγωγοί εμπορευμάτων να είναι εξαιρετικά «εκτός μόδας» σε σχέση με τον δείκτη S&P 500, με χαμηλά που δεν έχουν εμφανιστεί εδώ και μία ή δύο γενιές.
Εμπορεύματα (CRB) σε σχέση με τον S&P 500, με βάση το 100
MSCI World Commodity Producers σε σχέση με τον S&P 500, με βάση το 100
Όσο περισσότερο μια αγορά είναι σε θετικό κύκλο (υπενθυμίζεται, οι αποδόσεις κινούνται αντίστροφα από τις τιμές των ομολόγων), τόσο περισσότερο θα παραμένει σε αρνητικό έδαφος όταν γυρίσει.
Το αντίθετο επίσης ισχύει. Σκεφτείτε το αυτό όταν κοιτάτε πώς έχουν αποδώσει τα παράγωγα εμπορευμάτων σε σχέση με τον S&P 500.
Η κατάρρευση της αγοράς ομολόγων δεν είναι μεμονωμένο γεγονός — είναι σήμα βαθύτερων δομικών μετασχηματισμών στις οικονομίες, το νομισματικό σύστημα και τα πολιτικά συστήματα.
Οι δυνάμεις που βλέπουμε σήμερα προετοιμάζουν το έδαφος για έναν βαθύ μετασχηματισμό που θα καθορίσει την επόμενη εποχή των επενδύσεων αλλά και της ατομικής ελευθερίας.
bankingnews.gr
Οι αποδόσεις των μακροπρόθεσμων κρατικών ομολόγων ανεβαίνουν παντού — από τις ΗΠΑ και το Ηνωμένο Βασίλειο έως τη Γαλλία και την Ιαπωνία.
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχει η συμπεριφορά των μακράς διάρκειας ομολόγων (30ετών), όπου οι αποδόσεις βρίσκονται σε υψηλά πολλών ετών.
Το πιο ακραίο παράδειγμα είναι τα ιαπωνικά κρατικά ομόλογα σε υψηλό 25 ετών.
Οι Γάλλοι έχουν τώρα τις αποδόσεις των μακροπρόθεσμων ομολόγων τους σε υψηλό 15 ετών.
Αν είσαι κυβέρνηση που «τρέχει» με έλλειμμα προϋπολογισμού (και ποιος δεν έχει έλλειμμα αυτές τις μέρες…), όλες αυτές οι υπερβολικές δαπάνες πρέπει να χρηματοδοτηθούν.
Η γαλλική περίπτωση
Μερικά αξιοσημείωτα σημεία σε σχέση με τη Γαλλία…
Περίπου το 44% του νέου γαλλικού χρέους πηγαίνει σε πληρωμές συντάξεων.
Αυτό συμβαίνει τη στιγμή που υπάρχει ψήφος «εμπιστοσύνης» για τον πρωθυπουργό τόσο με βάση τις κοινοβουλευτικές διαδικασίες όσον και στο επίπεδο της νομιμοποίησης της κυβέρνησης από το πολιτικό σώμα.
Αυτό σημαίνει ότι δεν έχει καμία σημασία ποιος θα είναι ο επόμενος Γάλλος πρωθυπουργός.
Το σύστημα είναι χρεοκοπημένο και τώρα οι αγορές δεν απορροφούν άλλο γαλλικό χρέος.
Η Γαλλία κατευθύνεται προς κρίση χρέους, και οι αποδόσεις που εκτοξεύονται και η άνοδος του χρυσού είναι απλώς το…. καναρίνι στο ορυχείο κρατικού χρέους που δείχνει την κατάρρευση.
Η χρεοκοπία, που φέρνει αθέτηση αποπληρωμής χρέους όσον αφορά τη λήξη ομολόγων, συσχετίζεται σε μεγάλο βαθμό με τον πόλεμο στην Ουκρανία.
Παρέχει απόσπαση προσοχής στους «πληβείους»… αλλιώς μπορεί να καταλάβουν τι συμβαίνει και να κρεμάσουν μερικούς.
Θυμηθείτε το παλιό καλό «άρτος και θεάματα» της ρωμαϊκής εποχής.
Σημειώστε ότι και οι αποδόσεις των αμερικανικών μακροπρόθεσμων ομολόγων βρίσκονται επίσης σε υψηλά 20 ετών.
Χώρια που οι δαπάνες για τόκους είναι τώρα μεγαλύτερες από τις στρατιωτικές και τις δαπάνες για ιατροφαρμακευτική περίθαλψη (Medicare).
Εν τω μεταξύ, στο Ηνωμένο Βασίλειο, οι αποδόσεις ανεβαίνουν ουρλιάζοντας… και μάλιστα γρήγορα.
Είναι τώρα στα υψηλότερα επίπεδα από το 1998.
Και τώρα έχουμε «αναλυτές» του CNBC να εξηγούν (λες και ξέρουν) γιατί τα πράγματα είναι τόσο συγκεχυμένα, αναδεικνύοντας ανοησίες όπως μια «αλλαγή στη δομή των κατόχων gilts». Έλα τώρα… Σοβαρά;
Οι Γερμανοί δεν τα έχουν πολύ καλύτερα…
Ας κάνουμε ένα βήμα πίσω…
Θυμηθείτε, ένα κρατικό ομόλογο είναι απλά ένα «σου χρωστάω» (μία υποχρέωση), μέσω του οποίου μια χώρα δανείζεται χρήματα από επενδυτές, υποσχόμενη να τα επιστρέψει με τόκο.
Όταν η εν λόγω κυβέρνηση ξοδεύει όλα τα λεφτά σε ηλίθιους πολέμους και κάδους απορριμμάτων αξίας 54.000 δολαρίων, και γίνεται φανερό ότι η ικανότητά της να αποπληρώσει αυτά τα λεφτά αμφισβητείται…
Τότε το να βρεθούν νέοι επενδυτές αρκετά ανόητοι να αγοράσουν το χρέος της γίνεται πρόβλημα.
Και οι επενδυτές ζητούν υψηλότερη απόδοση — ξέρετε… για να αντισταθμίσουν τον πλέον προφανή κίνδυνο.
Ο λόγος που οι αγορές κρατικών ομολόγων είναι τόσο σημαντικές είναι επειδή επηρεάζουν τα πάντα — τα στεγαστικά δάνεια, τα δάνεια αυτοκινήτων, την επιχειρηματική πίστωση, τις αγορές μετοχών και ιδιωτικών κεφαλαίων… και τα δάνεια σε ανόητα έργα ανανεώσιμης ενέργειας.
Όταν οι αποδόσεις ανεβαίνουν παντού, το κόστος του χρήματος ανεβαίνει παντού.
Και όταν οι κεντρικές τράπεζες πατάνε φρένο ή μειώνουν τα βραχυπρόθεσμα επιτόκια, οι μακροπρόθεσμες αποδόσεις τείνουν να πέφτουν.
Οι τέσσερις δυνάμεις της καταστροφής
Αλλά από το 2023, συνέβη το αντίθετο.
Οι κεντρικές τράπεζες παραμένουν σταθερές ή σηματοδοτούν μειώσεις, ενώ οι μακροχρόνιες αποδόσεις εκτοξεύτηκαν στα υψηλότερα επίπεδα εδώ και δεκαετίες.
Τέσσερις παγκόσμιες δυνάμεις οδηγούν αυτό το φαινόμενο:
• Εκρηκτικά ελλείμματα και δημόσιο χρέος,
• Πληθωρισμός που αρνείται να «ξεφουσκώσει»,
• Η αξιοπιστία των κεντρικών τραπεζών τίθεται υπό αμφισβήτηση, και
• Γεωπολιτική πίεση (όταν απειλείς τα κράτη με τα οποία εμπορεύεσαι, εκείνα μειώνουν την έκθεσή τους στα περιουσιακά σου στοιχεία.
(Μα ποιος θα το φανταζόταν!...).
Και επειδή οι αγορές είναι αλληλένδετες, η πίεση εξαπλώνεται παγκοσμίως.
Η δομή του παγκόσμιου χρέους
Η Ιαπωνία κουβαλά το βαρύτερο φορτίο χρέους στον κόσμο — πάνω από 250% του ΑΕΠ.
Επί χρόνια, η Κεντρική Τράπεζα της Ιαπωνίας (BOJ – Bank of Japan) περιόριζε τις αποδόσεις μέσω ελέγχου της καμπύλης αποδόσεων (yield curve control), ουσιαστικά θέτοντας όρια στο πόσο ψηλά μπορούσαν να ανέβουν οι αποδόσεις.
Αλλά η παγκόσμια πίεση ανάγκασε σε αλλαγή και οι 30ετείς ιαπωνικές αποδόσεις ξεπέρασαν το 3% για πρώτη φορά.
Και τώρα εκτοξεύονται.
Τα ελλείμματα των Γάλλων παραμένουν πάνω από 5% του ΑΕΠ, παραβιάζοντας τους κανόνες της ΕΕ που διατηρούν τα ελλείμματα κάτω από 3%.
Τα 10ετή ΟΑΤ (OATs – Obligations Assimilables du Trésor, ο δείκτης κρατικών ομολόγων της Γαλλίας) ανέβηκαν πάνω από 3,5% το 2024 — επίπεδα που έχουμε να συναντήσουμε από τα χρόνια της κρίσης του ευρώ.
Γιατί έχει σημασία η Γαλλία;
Γιατί η Γαλλία — μαζί με τη Γερμανία — αποτελεί τον κεντρικό άξονα της ΕΕ.
Το κοινό νόμισμα, οι αγορές ομολόγων και spreads
Να θυμάστε, ενώ οι γραφειοκράτες κατάφεραν να απειλήσουν, να καλοπιάσουν ή να επηρεάσουν τα κράτη-μέλη της ΕΕ ώστε να παραδώσουν την κυριαρχία των νομισμάτων τους σε μη εκλεγμένους «παγκοσμιοποιητές» στην Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ), ποτέ δεν κατάφεραν να ενοποιήσουν τις αγορές ομολόγων.
Έτσι τώρα έχουμε αυτή τη συνθήκη όπου το νόμισμα παραμένει το ίδιο, αλλά οι διαφορές στις αγορές ομολόγων των κρατών-μελών είναι τεράστιες.
Αν το κόστος δανεισμού της Γαλλίας ανέβει απότομα, κινδυνεύει να ανοίξει το χάσμα με τα γερμανικά bunds, το πλέον «ασφαλές περιουσιακό στοιχείο» της ευρωζώνης.
Αυτό το spread σηματοδοτεί αμφιβολίες των επενδυτών για τη δημοσιονομική βιωσιμότητα.
Η ίδια η Γερμανία δεν ξέφυγε από τη δίνη του κυκλώνα.
Ακόμη και με αξιολόγηση ΑΑΑ, οι αποδόσεις των bunds ανέβηκαν καθώς ανεστάλησαν οι δημοσιονομικοί κανόνες για να χρηματοδοτηθούν αμυντικές και ενεργειακές δαπάνες.
Αν και η αύξηση ήταν μικρότερη σε σχέση με τη Γαλλία ή το Ηνωμένο Βασίλειο, δείχνει ότι ακόμη και οι «πειθαρχημένες» χώρες παρασύρονται σε αυτό το παγκόσμιο κύμα.
Ο Καναδάς και η Αυστραλία είδαν παρόμοιες κινήσεις.
Και οι δύο χώρες αντιμετωπίζουν πιέσεις που σχετίζονται με την αγορά κατοικίας, και οι μακροπρόθεσμες αποδόσεις τους ανέβηκαν μαζί με των ΗΠΑ.
Στη Νέα Ζηλανδία, οι αποδόσεις εκτινάχθηκαν καθώς οι αγορές τιμολόγησαν μεγαλύτερο κίνδυνο πληθωρισμού, δείχνοντας ότι δεν πρόκειται μόνο για «ιστορία που αφορά τις μεγάλες οικονομίες».
Οι πιστοληπτικές αξιολογήσεις κάνουν τη διαφορά πιο σαφή — οι ΗΠΑ έχασαν το ΑΑΑ από τον οίκο Fitch το 2023. Το Ηνωμένο Βασίλειο και η Ιαπωνία είναι ήδη χαμηλότερα.
Η Γαλλία είναι ακόμα στο ΑΑ, αλλά οι οίκοι προειδοποιούν για αύξηση χρέους.
Η Γερμανία και ο Καναδάς κράτησαν το ΑΑΑ, αλλά ακόμη κι αυτές οι χώρες είδαν άνοδο αποδόσεων.
Παντού, οι επενδυτές τώρα απαιτούν περισσότερα.
Ο πληθωρισμός είναι ένας ακόμη παγκόσμιος παράγοντας.
Ο πληθωρισμός σημαίνει αύξηση τιμών στην οικονομία, διαβρώνοντας την πραγματική αξία των σταθερών πληρωμών των ομολόγων.
Αν ο πληθωρισμός παραμείνει υψηλός, οι επενδυτές δεν θα δεχτούν χαμηλές αποδόσεις — απαιτούν υψηλότερες για να προστατέψουν τα χρήματά τους.
Κανονικά, η επιβράδυνση της ανάπτυξης θα τραβούσε τις αποδόσεις χαμηλότερα. Όχι όμως τώρα.
Οι επενδυτές βλέπουν δύο κινδύνους — ύφεση από τη μία με επίμονο πληθωρισμό και δημοσιονομική πίεση από την άλλη. Αυτή τη στιγμή, ο κίνδυνος ταυτόχρονης κρίσης πληθωρισμού/χρέους κυριαρχεί.
Τα επιτόκια, η ποσοτική συσφιξη και το φθηνό χρήμα
Οι κεντρικές τράπεζες προσθέτουν κι άλλες ανατροπές.
Ανέβασαν τα επιτόκια επιθετικά το 2022–2023, ενώ τώρα η πορεία αυτή έχει σταματήσει.
Η Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ (Fed) μόλις μείωσε τα επιτόκια στο 4,00–4,25%.
Η ΕΚΤ και η Τράπεζα της Αγγλίας (Bank of England) επίσης προχώρησαν σε μειώσεις. Κι όμως, οι αποδόσεις ανέβηκαν.
Γιατί; Η απάντηση: Ποσοτική σύσφιξη (QT – Quantitative Tightening).
Για χρόνια, οι κεντρικές τράπεζες αγόραζαν ομόλογα για να κρατήσουν τις αποδόσεις χαμηλά (ποσοτική χαλάρωση – QE). Τώρα συρρικνώνουν τους ισολογισμούς τους.
Η ποσοτική σύσφιξη σημαίνει ότι οι κεντρικές τράπεζες αποσύρονται από τις αγορές ομολόγων.
Έτσι, οι επενδυτές πρέπει να απορροφήσουν μεγαλύτερη προσφορά χρέους και απαιτούν υψηλότερες αποδόσεις για να το κάνουν.
Η αξιοπιστία είναι επίσης στο τραπέζι.
Οι κεντρικές τράπεζες στοχεύουν σε πληθωρισμό 2%.
Αν χαλαρώσουν πολύ νωρίς, οι επενδυτές φοβούνται ότι ο πληθωρισμός θα παραμείνει πάνω από τον στόχο.
Γι’ αυτό τα «ασφάλιστρα κινδύνου διάρκειας» (term premiums — επιπλέον απόδοση για μακροπρόθεσμη αβεβαιότητα) έχουν εκτιναχθεί παγκοσμίως από το 2023.
Η ψυχολογία επίσης έχει αλλάξει παντού.
Στη δεκαετία του 2010, οι επενδυτές θεωρούσαν δεδομένη την πολιτική «χαμηλές αποδόσεις για πάντα».
Με το χρέος και τον πληθωρισμό να επιστρέφουν, αυτή η εποχή τελείωσε.
Και εμφανίζονται οι «τιμωροί της αγοράς ομολόγων» (bond vigilantes) — επενδυτές που πουλούν ομόλογα για να πιέσουν τις κυβερνήσεις σε δημοσιονομική πειθαρχία.
Ήδη τους βλέπουμε σε δράση.
Οι δημοπρασίες μακροπρόθεσμων αμερικανικών ομολόγων (treasuries) δυσκολεύονται.
Τα gilts του Ηνωμένου Βασιλείου είχαν αδύναμη ζήτηση στις 30ετείς εκδόσεις. Τα spreads των ομολόγων της Γαλλίας διευρύνθηκαν έναντι της Γερμανίας.
Η Ιαπωνία είδε μια ασθενώς καλυμμένη δημοπρασία 30ετών JGBs το 2025.
Ακόμη και η συμπεριφορά «ασφαλούς καταφυγίου» έχει αποδυναμωθεί.
Σε παλαιότερες κρίσεις, πόλεμοι ή σοκ οδηγούσαν σε μαζική στροφή προς τα ομόλογα.
Το ντόμινο στην αγορά χρέους
Αλλά το 2023–2024, οι αποδόσεις σχεδόν δεν έπεσαν κατά τη διάρκεια παγκόσμιων συγκρούσεων.
Οι επενδυτές ενδιαφέρονται περισσότερο για τον πληθωρισμό και το χρέος παρά για την ασφάλεια «με κάθε τίμημα».
Η διάχυση των τοπικών κρίσεων καθιστά το φαινόμενο πραγματικά παγκόσμιο.
Η Τράπεζα Διεθνών Διακανονισμών (BIS) εντόπισε ότι το ένα τρίτο των κινήσεων αποδόσεων στην Ευρώπη μπορεί να αποδοθεί άμεσα στα αμερικανικά treasuries.
Όταν οι αποδόσεις των ΗΠΑ ανεβαίνουν, η Γαλλία, η Γερμανία, το Ηνωμένο Βασίλειο και η Ιαπωνία ακολουθούν.
Οι ΗΠΑ δίνουν τον τόνο, αλλά όλοι πληρώνουν το τίμημα.
Σε μεγάλη εικόνα, δεν πρόκειται για μια χώρα.
Πρόκειται για την παγκόσμια αγορά ομολόγων.
Οι μακροπρόθεσμες αποδόσεις από άκρη σε άκρη ανεβαίνουν όλες μαζί, βάζοντας τέλος στην εποχή των υπερ-χαμηλών επιτοκίων.
Από την Ουάσιγκτον έως το Παρίσι και το Τόκιο, το κόστος δανεισμού επαναπροσδιορίζεται σε υψηλότερα επίπεδα.
Ξέρετε τι σημαίνει αυτό;
Σημαίνει ότι ο στασιμοπληθωρισμός (stagflation) πρόκειται να γίνει ακόμη πιο έντονος.
Η δημοσιονομική πίεση εξαπλώνεται στις οικονομίες και σε αντίθεση με τη δεκαετία του 2010, οι κεντρικές τράπεζες δεν μπορούν απλώς να παρέμβουν χορηγώντας «φθηνό χρήμα».
Δεν είναι ανωμαλία, είναι δομική αναπροσαρμογή.
Και τα ομόλογα είναι, φυσικά, απλώς νόμισμα μεγάλης διάρκειας.
Όπως πάνε τα ομόλογα, έτσι πάει και το νόμισμα.
Τώρα, ίσως αναρωτιέστε, πού πάει αυτό το έργο;
Από το 2014, η τάση είναι θετική για τον χρυσό (gold) και αρνητική — όχι μόνο για το δολάριο ΗΠΑ (USD), αλλά για όλα τα νομίσματα.
Ο χρυσός, φίλοι μου, δεν είναι ακριβός!
Ο χρυσός σε σχέση με τον δείκτη MSCI World.
Όταν αυτή η αγορά ομολόγων «σκάσει», θα είναι σφαγή.
Αυτή τη στιγμή, ο χρυσός απλώς το «μυρίζεται» εκ των προτέρων.
Η κατοχή πραγματικών περιουσιακών στοιχείων αυτήν τη στιγμή είναι, η καλύτερη αντιστάθμιση έναντι της καταστροφής που έρχεται.
Τυχαίνει απλώς τα πραγματικά περιουσιακά στοιχεία (δηλαδή τα εμπορεύματα – commodities) και οι σχετικοί παραγωγοί εμπορευμάτων να είναι εξαιρετικά «εκτός μόδας» σε σχέση με τον δείκτη S&P 500, με χαμηλά που δεν έχουν εμφανιστεί εδώ και μία ή δύο γενιές.
Εμπορεύματα (CRB) σε σχέση με τον S&P 500, με βάση το 100
MSCI World Commodity Producers σε σχέση με τον S&P 500, με βάση το 100
Όσο περισσότερο μια αγορά είναι σε θετικό κύκλο (υπενθυμίζεται, οι αποδόσεις κινούνται αντίστροφα από τις τιμές των ομολόγων), τόσο περισσότερο θα παραμένει σε αρνητικό έδαφος όταν γυρίσει.
Το αντίθετο επίσης ισχύει. Σκεφτείτε το αυτό όταν κοιτάτε πώς έχουν αποδώσει τα παράγωγα εμπορευμάτων σε σχέση με τον S&P 500.
Η κατάρρευση της αγοράς ομολόγων δεν είναι μεμονωμένο γεγονός — είναι σήμα βαθύτερων δομικών μετασχηματισμών στις οικονομίες, το νομισματικό σύστημα και τα πολιτικά συστήματα.
Οι δυνάμεις που βλέπουμε σήμερα προετοιμάζουν το έδαφος για έναν βαθύ μετασχηματισμό που θα καθορίσει την επόμενη εποχή των επενδύσεων αλλά και της ατομικής ελευθερίας.
bankingnews.gr
Σχόλια αναγνωστών