Μήπως έρχεται η μεγαλύτερη χρηματιστηριακή κατάρρευση από το 2000;
Το ενδεχόμενο κατάρρευσης της αγοράς αποτελεί σημαντική ανησυχία τον τελευταίο καιρό, και όχι χωρίς λόγο.
Με τον Πρόεδρο Trump να επιβάλει τους υψηλότερους δασμούς από την εποχή της Μεγάλης Ύφεσης και να εφαρμόζει πλήθος άλλων ανατρεπτικών πολιτικών, η απειλή μιας νέας χρηματιστηριακής κατάρρευσης δεν μπορεί να αγνοηθεί.
Κι όμως, παρά τη φετινή πτώση 18,9% του δείκτη S&P 500 νωρίτερα μέσα στο έτος, η χρηματιστηριακή αγορά έχει ανακάμψει.
Συνεχώς αγνοεί σοκ τα οποία, σε προηγούμενα χρόνια, ενδέχεται να είχαν προκαλέσει μια παρατεταμένη bear market.
Στην πραγματικότητα, οι μετοχές είναι πολύ ακριβές.
Παρόλο που η πιθανότητα μιας σοβαρής χρηματιστηριακής πτώσης δεν έχει εξαφανιστεί, είναι ώρα να αρχίσουμε να σκεφτόμαστε ένα άλλο πρόβλημα: τον κίνδυνο μιας εκρηκτικής ανόδου (market melt up)…
Με βάση πολλούς δείκτες, κινούμαστε ήδη σε επικίνδυνα υπερτιμημένα επίπεδα.
Σε ιστορική βάση, οι τιμές των μετοχών είναι υψηλές σε σχέση με τα εταιρικά κέρδη, τα περιουσιακά στοιχεία και το μέγεθος της συνολικής οικονομίας.
Η χρηματιστηριακή αγορά των ΗΠΑ δεν είναι τόσο ακριβή όσο ήταν στο αποκορύφωμα της φούσκας του dot.com στα τέλη της δεκαετίας του 1990 και στις αρχές του 2000.
Όμως γίνεται όλο και πιο ακριβή — και μάλιστα αναπάντεχα, αν σκεφτεί κανείς τα επαναλαμβανόμενα πλήγματα στο επενδυτικό κλίμα που προκάλεσε η κυβέρνηση Trump.
Οι δασμοί επανεμφανίστηκαν ως μείζον ζήτημα την τελευταία εβδομάδα.
Η κυβέρνηση προχώρησε σε πλήθος ανακοινώσεων: οι δασμοί θα αυξηθούν, θα καθυστερήσουν, δεν θα καθυστερήσουν, θα επιβληθούν στον χαλκό, θα τύχουν επαναδιαπραγμάτευσης προς τα κάτω, θα γίνουν μόνιμοι και πάει λέγοντας.
Ποιος ξέρει πραγματικά; Η χρηματιστηριακή αγορά απορροφά αυτές τις πληροφορίες, σκοντάφτει κατά καιρούς, αλλά στη συνέχεια ξαναβρίσκει την ισορροπία της.
Παρόλο που ο οικονομικός αντίκτυπος των δασμών δεν έχει ακόμη γίνει αισθητός, η χρηματιστηριακή αγορά παραμένει σημαντικά υψηλότερα από ό,τι ήταν στην αρχή του έτους.
Πόσο ψηλά;
Ένα σημάδι ότι η «αγορά έχει βγει λίγο μπροστά από τα σκι της», όπως ανέφερε η Bespoke Investment Group σε σημείωμά της προς τους πελάτες την περασμένη εβδομάδα, είναι το γεγονός ότι οι μετοχές εταιρειών που δεν έχουν καθόλου κέρδη ανεβαίνουν ταχύτερα από εκείνες που είναι βαθιά κερδοφόρες.
Η Bespoke, μια ανεξάρτητη εταιρεία χρηματοοικονομικών ερευνών, ανέφερε: «Για τις μετοχές που καταγράφουν ζημιές, γενικά ισχύει ότι όσο μεγαλύτερες οι ζημιές, τόσο καλύτερες οι αποδόσεις».
Εταιρείες με εντυπωσιακές αφηγήσεις για μελλοντικές αποδόσεις αιχμαλωτίζουν τη φαντασία των επενδυτών.
Για παράδειγμα, μία από τις κορυφαίες μετοχές στον δείκτη Russell 3000, με άνοδο πάνω από 500% φέτος, ήταν η Aeva Technologies.
Κατασκευάζει αισθητήρες για ρομπότ, αυτόνομα οχήματα και drones — όλα προϊόντα υψηλής ζήτησης στις μέρες μας. Κι όμως, η εταιρεία καταγράφει τεράστιες ζημιές.
Δεν πειράζει. Στη σημερινή αγορά, ο ουρανός είναι το όριο. Αναφερόμενη στη θεαματική χρηματιστηριακή πορεία ζημιογόνων εταιρειών, η Bespoke δήλωσε: «Αυτό είναι, για να το θέσουμε ήπια, μια μη βιώσιμη δυναμική.
Οι αποτιμήσεις μπορούν να στηρίξουν τις αγορές μόνο μέχρι ενός σημείου, προτού αντιστραφεί η τάση.
Φυσικά, υπάρχουν και άλλες πηγές χρηματιστηριακών αποδόσεων πέρα από την επέκταση των πολλαπλασιαστών (multiple expansion) εταιρειών χωρίς κέρδη, αλλά η συγκεκριμένη δυναμική εξακολουθεί να είναι χαρακτηριστική μιας αγοράς που αρχίζει να παρασύρεται από τον ίδιο της τον εαυτό.»
Ακόμα και οι κερδοφόρες εταιρείες λαμβάνουν εντυπωσιακά υψηλές αποτιμήσεις. Πάρτε για παράδειγμα την Nvidia, η οποία την περασμένη εβδομάδα έγινε η πρώτη εταιρεία που ξεπέρασε το όριο των 4 τρισεκατομμυρίων δολαρίων σε χρηματιστηριακή αξία.
Η Nvidia είναι ιδιαίτερα κερδοφόρα και σχεδιάζει πολλά από τα προηγμένα chips που τροφοδοτούν την τεχνητή νοημοσύνη.
Τίποτα δεν φαίνεται να είναι πιο περιζήτητο στην αγορά αυτή τη στιγμή από την Α.Ι.
Η μετοχή της Nvidia είναι εξαιρετικά ακριβή: Ο λόγος τιμής προς κέρδη της ξεπερνά το 50:1, σύμφωνα με τη FactSet.
Αυτό σημαίνει ότι ένας επενδυτής πρέπει να πληρώσει πάνω από 50 δολάρια για κάθε 1 δολάριο κερδών της εταιρείας.
Σε σύγκριση με τις αρχές του 2023, όταν η τιμή της ήταν 250 φορές τα κέρδη της, η εταιρεία μπορεί να μοιάζει με ευκαιρία.
Παρ’ όλα αυτά, η τρέχουσα αποτίμησή της προϋποθέτει ότι τα κέρδη της θα αυξάνονται με ιλιγγιώδη ταχύτητα για τις επόμενες δεκαετίες.
Η αγορά ίσως νιώθει άνετα με αυτή την υπόθεση, αλλά ο νόμος της βαρύτητας μας κάνει να αμφιβάλλουμε αν η τιμή της Nvidia είναι βιώσιμη.
Εκρηκτικές άνοδοι και καταρρεύσεις
Οι υψηλές αποτιμήσεις της αγοράς από μόνες τους δεν προκαλούν πτώση των τιμών, αλλά στο παρελθόν έχουν οδηγήσει τελικά σε προβλήματα.
Ο Alan Greenspan, ο πρώην πρόεδρος της Ομοσπονδιακής Τράπεζας των ΗΠΑ (Fed), προειδοποίησε με έμμεσο τρόπο για υπερβολικά υψηλές τιμές μετοχών τον Δεκέμβριο του 1996, όταν είχε θέσει το διάσημο ερώτημα: «Πώς μπορούμε να ξέρουμε πότε η παράλογη ευφορία έχει διογκώσει υπερβολικά τις αξίες των περιουσιακών στοιχείων, οι οποίες στη συνέχεια καθίστανται ευάλωτες σε απροσδόκητες και παρατεταμένες συρρικνώσεις;»
Δεν έδωσε σαφή απάντηση. Σε αντίδραση στα λόγια του Greenspan, η αγορά ταλαντεύτηκε, αλλά στη συνέχεια εκτινάχθηκε ακόμη περισσότερο.
Δεν ήταν παρά τον Μάρτιο του 2000 που οι τιμές των μετοχών —οι οποίες μέχρι τότε ήταν εξωφρενικά υψηλές με βάση τους περισσότερους δείκτες— κατέρρευσαν τελικά.
Η «παράλογη ευφορία» έχει γίνει καθιερωμένος όρος στη Wall Street. Ο Robert Schiller, οικονομολόγος του Yale και βραβευμένος με Νόμπελ, χρησιμοποίησε τη φράση ως τίτλο σε ένα σημαντικό βιβλίο του.
Ο όρος melt-up (εκρηκτική άνοδος) δεν χρησιμοποιείται τόσο ευρέως, αλλά ίσως να βρίσκεται στα πρόθυρα να γίνει εξίσου καθιερωμένος.
«Η εκρηκτική άνοδος στα ριψοκίνδυνα περιουσιακά στοιχεία συνεχίζεται», προειδοποίησε πρόσφατα η HSBC, η παγκόσμια τράπεζα με έδρα το Λονδίνο.
Διέκρινε δύο ξεχωριστά ενδεχόμενα: μια εντεινόμενη εκρηκτική άνοδο που αντικατοπτρίζει την ευφορία των επενδυτών ή μια κατάρρευση (meltdown), μπροστά σε εξελίξεις που ενδέχεται να αποδειχθούν ατελείωτα ανησυχητικές, πολλές από τις οποίες αποδίδονται στην κυβέρνηση Trump.
«Η αρνητική αφήγηση μπορεί να εστιάσει στους δασμούς», έγραψε η τράπεζα.
Ωστόσο, η HSBC σημείωσε επίσης ότι οι αναλυτές της Wall Street έχουν μειώσει τις προσδοκίες για τα εταιρικά κέρδη σε τέτοιο βαθμό, ώστε οι περισσότερες εταιρείες είναι πιθανό να τις ξεπεράσουν.
Συνεπώς, κατέληξε στο συμπέρασμα: «Έχουμε την τέλεια συνταγή για να συνεχιστεί η γενικευμένη εκρηκτική άνοδος στα ριψοκίνδυνα περιουσιακά στοιχεία.»
Η εκρηκτική άνοδος (melt-up) αποτελεί εδώ και καιρό μέρος του λεξιλογίου του Edward Yardeni, ανεξάρτητου οικονομολόγου και στρατηγικού αναλυτή της Wall Street.
Αυτήν τη στιγμή, όπως είπε, η αγορά βρίσκεται «κάπως, κατά κάποιον τρόπο, σε μια εκρηκτική άνοδο».
Αναφερόμενος στη μεγάλη πτώση των μετοχών νωρίτερα φέτος, πρόσθεσε: «Απλώς δείτε τον τρόπο με τον οποίο αυτή η διόρθωση αντιστράφηκε – ήταν μια εκρηκτική άνοδος.»
Οι αποτιμήσεις των μετοχών είναι «αρκετά υψηλές» είπε, και οι άνθρωποι στις αγορές έχουν «επιστρέψει στην πίστη» ότι η τεχνητή νοημοσύνη είναι «μια θαυματουργή τεχνολογία».
Σε ένα email του, εκτίμησε μια κλίμακα «υποκειμενικών πιθανοτήτων» για την πορεία της αγοράς μετοχών.
Υπάρχει 60% πιθανότητα ότι η ανοδική αγορά (bull market) θα συνεχιστεί, είπε, 25% πιθανότητα να υπάρξει καθοδική αγορά (bear market) λόγω ύφεσης και ένα τρίτο ενδεχόμενο: 15% πιθανότητα εκρηκτικής ανόδου.
Σε μια εκρηκτική άνοδο, οι μετοχές θα εκτιναχθούν πολύ υψηλότερα, αποφέροντας μεγάλα κέρδη πάνω σε μια εύθραυστη βάση.
Τα κέρδη θα ήταν υπέροχα. Όμως οποιαδήποτε πρόκληση ή αναστάτωση θα μπορούσε να πυροδοτήσει μια σοβαρή πτώση.
Μην ενθουσιάζεστε υπερβολικά
«Οι αγορές μπορούν να παραμείνουν παράλογες περισσότερο απ’ όσο μπορείς εσύ να παραμείνεις solvent (δηλαδή να αντέχεις οικονομικά).»
Πρόκειται για μια ρήση που συχνά αποδίδεται στον Βρετανό οικονομολόγο John Maynard Keynes, αν και ποτέ δεν βρήκα απόδειξη ότι την είπε πράγματι.
Παρ’ όλα αυτά, είναι εύστοχη. Ανησυχώ για τις εκρηκτικές ανόδους της αγοράς, αλλά σπάνια νιώθω αρκετά βέβαιος για τις παρατηρήσεις μου ώστε να κάνω κάτι γι’ αυτό στις δικές μου επενδύσεις.
Μόνο περιστασιακά, κατά τη γνώμη μου, είναι απολύτως προφανές ότι η αγορά είναι τόσο υψηλά που πρέπει να πέσει, ή τόσο χαμηλά που πρέπει να ανέβει.
(Τέτοιες στιγμές συνοδεύονται συνήθως από σημαντική αλλαγή πολιτικής από τη Fed — π.χ. μεγάλη μείωση επιτοκίων στο τέλος μιας bear market, ή αύξησή τους όταν η οικονομία βράζει τόσο πολύ που κινδυνεύει να εκραγεί.)
Αυτή δεν είναι μία από εκείνες τις στιγμές.
Στη δεύτερη κυβέρνηση Trump, όλα είναι πιθανά για το χρηματιστήριο.
Μπορεί να ανέβει, να πέσει ή, το πιο πιθανό, να είναι εξαιρετικά ευμετάβλητο και να ταλαντεύεται μεταξύ ακραίων σημείων.
Οι μακροπρόθεσμοι επενδυτές που χρησιμοποιούν κυρίως διαφοροποιημένα παγκόσμια index funds, προσπαθώ να αντέξω την τρέλα της αγοράς, χρησιμοποιώντας ομόλογα και μετρητά (κυρίως σε αμοιβαία κεφάλαια χρηματαγοράς) για να με προστατεύουν από έντονες πτώσεις μετοχών.
Έχω ενισχύσει αυτό το «μαξιλάρι» φέτος.
Παρότι έχω μακροπρόθεσμη οπτική, θα προτιμούσα μια πιο ήρεμη διαδρομή.
Ποιος χρειάζεται το μαρτύριο μιας πτώσης του χρηματιστηρίου, ακόμα κι αν δεν σκοπεύεις να αγγίξεις τα χρήματα για δεκαετίες;
Ακόμη πιο σημαντικό, πολλοί άνθρωποι —συμπεριλαμβανομένων όσων βρίσκονται ήδη στη σύνταξη ή σχεδιάζουν να ξεκινήσουν σύντομα— δεν αντέχουν μεγάλες πτώσεις.
Και οι καταρρεύσεις των αγορών συχνά συνδέονται με υφέσεις.
Οι εκρηκτικές άνοδοι είναι πολύ πιο ευχάριστες από τις πτώσεις, αλλά προκαλούν επίσης σημαντικά προβλήματα, επειδή συχνά ακολουθούνται από καταρρεύσεις.
Θα ήταν πολύ καλύτερα αν οι αγορές ήταν ήρεμες και τακτικές. Έτσι, ελπίζω να μην έχουμε ούτε εκρηκτική άνοδο ούτε κατάρρευση αυτή τη στιγμή.
Μια παραδοσιακά ασταθής αγορά, με πισωγυρίσματα αλλά γενική ανοδική τάση, εξυπηρετεί σχεδόν όλους.
Οπότε μην ενθουσιάζεστε υπερβολικά αν οι αγορές αρχίσουν να πετούν προς τον ουρανό.
Ο Μουλάς Ομάρ
www.bankingnews.gr
Με τον Πρόεδρο Trump να επιβάλει τους υψηλότερους δασμούς από την εποχή της Μεγάλης Ύφεσης και να εφαρμόζει πλήθος άλλων ανατρεπτικών πολιτικών, η απειλή μιας νέας χρηματιστηριακής κατάρρευσης δεν μπορεί να αγνοηθεί.
Κι όμως, παρά τη φετινή πτώση 18,9% του δείκτη S&P 500 νωρίτερα μέσα στο έτος, η χρηματιστηριακή αγορά έχει ανακάμψει.
Συνεχώς αγνοεί σοκ τα οποία, σε προηγούμενα χρόνια, ενδέχεται να είχαν προκαλέσει μια παρατεταμένη bear market.
Στην πραγματικότητα, οι μετοχές είναι πολύ ακριβές.
Παρόλο που η πιθανότητα μιας σοβαρής χρηματιστηριακής πτώσης δεν έχει εξαφανιστεί, είναι ώρα να αρχίσουμε να σκεφτόμαστε ένα άλλο πρόβλημα: τον κίνδυνο μιας εκρηκτικής ανόδου (market melt up)…
Με βάση πολλούς δείκτες, κινούμαστε ήδη σε επικίνδυνα υπερτιμημένα επίπεδα.
Σε ιστορική βάση, οι τιμές των μετοχών είναι υψηλές σε σχέση με τα εταιρικά κέρδη, τα περιουσιακά στοιχεία και το μέγεθος της συνολικής οικονομίας.
Η χρηματιστηριακή αγορά των ΗΠΑ δεν είναι τόσο ακριβή όσο ήταν στο αποκορύφωμα της φούσκας του dot.com στα τέλη της δεκαετίας του 1990 και στις αρχές του 2000.
Όμως γίνεται όλο και πιο ακριβή — και μάλιστα αναπάντεχα, αν σκεφτεί κανείς τα επαναλαμβανόμενα πλήγματα στο επενδυτικό κλίμα που προκάλεσε η κυβέρνηση Trump.
Οι δασμοί επανεμφανίστηκαν ως μείζον ζήτημα την τελευταία εβδομάδα.
Η κυβέρνηση προχώρησε σε πλήθος ανακοινώσεων: οι δασμοί θα αυξηθούν, θα καθυστερήσουν, δεν θα καθυστερήσουν, θα επιβληθούν στον χαλκό, θα τύχουν επαναδιαπραγμάτευσης προς τα κάτω, θα γίνουν μόνιμοι και πάει λέγοντας.
Ποιος ξέρει πραγματικά; Η χρηματιστηριακή αγορά απορροφά αυτές τις πληροφορίες, σκοντάφτει κατά καιρούς, αλλά στη συνέχεια ξαναβρίσκει την ισορροπία της.
Παρόλο που ο οικονομικός αντίκτυπος των δασμών δεν έχει ακόμη γίνει αισθητός, η χρηματιστηριακή αγορά παραμένει σημαντικά υψηλότερα από ό,τι ήταν στην αρχή του έτους.
Πόσο ψηλά;
Ένα σημάδι ότι η «αγορά έχει βγει λίγο μπροστά από τα σκι της», όπως ανέφερε η Bespoke Investment Group σε σημείωμά της προς τους πελάτες την περασμένη εβδομάδα, είναι το γεγονός ότι οι μετοχές εταιρειών που δεν έχουν καθόλου κέρδη ανεβαίνουν ταχύτερα από εκείνες που είναι βαθιά κερδοφόρες.
Η Bespoke, μια ανεξάρτητη εταιρεία χρηματοοικονομικών ερευνών, ανέφερε: «Για τις μετοχές που καταγράφουν ζημιές, γενικά ισχύει ότι όσο μεγαλύτερες οι ζημιές, τόσο καλύτερες οι αποδόσεις».
Εταιρείες με εντυπωσιακές αφηγήσεις για μελλοντικές αποδόσεις αιχμαλωτίζουν τη φαντασία των επενδυτών.
Για παράδειγμα, μία από τις κορυφαίες μετοχές στον δείκτη Russell 3000, με άνοδο πάνω από 500% φέτος, ήταν η Aeva Technologies.
Κατασκευάζει αισθητήρες για ρομπότ, αυτόνομα οχήματα και drones — όλα προϊόντα υψηλής ζήτησης στις μέρες μας. Κι όμως, η εταιρεία καταγράφει τεράστιες ζημιές.
Δεν πειράζει. Στη σημερινή αγορά, ο ουρανός είναι το όριο. Αναφερόμενη στη θεαματική χρηματιστηριακή πορεία ζημιογόνων εταιρειών, η Bespoke δήλωσε: «Αυτό είναι, για να το θέσουμε ήπια, μια μη βιώσιμη δυναμική.
Οι αποτιμήσεις μπορούν να στηρίξουν τις αγορές μόνο μέχρι ενός σημείου, προτού αντιστραφεί η τάση.
Φυσικά, υπάρχουν και άλλες πηγές χρηματιστηριακών αποδόσεων πέρα από την επέκταση των πολλαπλασιαστών (multiple expansion) εταιρειών χωρίς κέρδη, αλλά η συγκεκριμένη δυναμική εξακολουθεί να είναι χαρακτηριστική μιας αγοράς που αρχίζει να παρασύρεται από τον ίδιο της τον εαυτό.»
Ακόμα και οι κερδοφόρες εταιρείες λαμβάνουν εντυπωσιακά υψηλές αποτιμήσεις. Πάρτε για παράδειγμα την Nvidia, η οποία την περασμένη εβδομάδα έγινε η πρώτη εταιρεία που ξεπέρασε το όριο των 4 τρισεκατομμυρίων δολαρίων σε χρηματιστηριακή αξία.
Η Nvidia είναι ιδιαίτερα κερδοφόρα και σχεδιάζει πολλά από τα προηγμένα chips που τροφοδοτούν την τεχνητή νοημοσύνη.
Τίποτα δεν φαίνεται να είναι πιο περιζήτητο στην αγορά αυτή τη στιγμή από την Α.Ι.
Η μετοχή της Nvidia είναι εξαιρετικά ακριβή: Ο λόγος τιμής προς κέρδη της ξεπερνά το 50:1, σύμφωνα με τη FactSet.
Αυτό σημαίνει ότι ένας επενδυτής πρέπει να πληρώσει πάνω από 50 δολάρια για κάθε 1 δολάριο κερδών της εταιρείας.
Σε σύγκριση με τις αρχές του 2023, όταν η τιμή της ήταν 250 φορές τα κέρδη της, η εταιρεία μπορεί να μοιάζει με ευκαιρία.
Παρ’ όλα αυτά, η τρέχουσα αποτίμησή της προϋποθέτει ότι τα κέρδη της θα αυξάνονται με ιλιγγιώδη ταχύτητα για τις επόμενες δεκαετίες.
Η αγορά ίσως νιώθει άνετα με αυτή την υπόθεση, αλλά ο νόμος της βαρύτητας μας κάνει να αμφιβάλλουμε αν η τιμή της Nvidia είναι βιώσιμη.
Εκρηκτικές άνοδοι και καταρρεύσεις
Οι υψηλές αποτιμήσεις της αγοράς από μόνες τους δεν προκαλούν πτώση των τιμών, αλλά στο παρελθόν έχουν οδηγήσει τελικά σε προβλήματα.
Ο Alan Greenspan, ο πρώην πρόεδρος της Ομοσπονδιακής Τράπεζας των ΗΠΑ (Fed), προειδοποίησε με έμμεσο τρόπο για υπερβολικά υψηλές τιμές μετοχών τον Δεκέμβριο του 1996, όταν είχε θέσει το διάσημο ερώτημα: «Πώς μπορούμε να ξέρουμε πότε η παράλογη ευφορία έχει διογκώσει υπερβολικά τις αξίες των περιουσιακών στοιχείων, οι οποίες στη συνέχεια καθίστανται ευάλωτες σε απροσδόκητες και παρατεταμένες συρρικνώσεις;»
Δεν έδωσε σαφή απάντηση. Σε αντίδραση στα λόγια του Greenspan, η αγορά ταλαντεύτηκε, αλλά στη συνέχεια εκτινάχθηκε ακόμη περισσότερο.
Δεν ήταν παρά τον Μάρτιο του 2000 που οι τιμές των μετοχών —οι οποίες μέχρι τότε ήταν εξωφρενικά υψηλές με βάση τους περισσότερους δείκτες— κατέρρευσαν τελικά.
Η «παράλογη ευφορία» έχει γίνει καθιερωμένος όρος στη Wall Street. Ο Robert Schiller, οικονομολόγος του Yale και βραβευμένος με Νόμπελ, χρησιμοποίησε τη φράση ως τίτλο σε ένα σημαντικό βιβλίο του.
Ο όρος melt-up (εκρηκτική άνοδος) δεν χρησιμοποιείται τόσο ευρέως, αλλά ίσως να βρίσκεται στα πρόθυρα να γίνει εξίσου καθιερωμένος.
«Η εκρηκτική άνοδος στα ριψοκίνδυνα περιουσιακά στοιχεία συνεχίζεται», προειδοποίησε πρόσφατα η HSBC, η παγκόσμια τράπεζα με έδρα το Λονδίνο.
Διέκρινε δύο ξεχωριστά ενδεχόμενα: μια εντεινόμενη εκρηκτική άνοδο που αντικατοπτρίζει την ευφορία των επενδυτών ή μια κατάρρευση (meltdown), μπροστά σε εξελίξεις που ενδέχεται να αποδειχθούν ατελείωτα ανησυχητικές, πολλές από τις οποίες αποδίδονται στην κυβέρνηση Trump.
«Η αρνητική αφήγηση μπορεί να εστιάσει στους δασμούς», έγραψε η τράπεζα.
Ωστόσο, η HSBC σημείωσε επίσης ότι οι αναλυτές της Wall Street έχουν μειώσει τις προσδοκίες για τα εταιρικά κέρδη σε τέτοιο βαθμό, ώστε οι περισσότερες εταιρείες είναι πιθανό να τις ξεπεράσουν.
Συνεπώς, κατέληξε στο συμπέρασμα: «Έχουμε την τέλεια συνταγή για να συνεχιστεί η γενικευμένη εκρηκτική άνοδος στα ριψοκίνδυνα περιουσιακά στοιχεία.»
Η εκρηκτική άνοδος (melt-up) αποτελεί εδώ και καιρό μέρος του λεξιλογίου του Edward Yardeni, ανεξάρτητου οικονομολόγου και στρατηγικού αναλυτή της Wall Street.
Αυτήν τη στιγμή, όπως είπε, η αγορά βρίσκεται «κάπως, κατά κάποιον τρόπο, σε μια εκρηκτική άνοδο».
Αναφερόμενος στη μεγάλη πτώση των μετοχών νωρίτερα φέτος, πρόσθεσε: «Απλώς δείτε τον τρόπο με τον οποίο αυτή η διόρθωση αντιστράφηκε – ήταν μια εκρηκτική άνοδος.»
Οι αποτιμήσεις των μετοχών είναι «αρκετά υψηλές» είπε, και οι άνθρωποι στις αγορές έχουν «επιστρέψει στην πίστη» ότι η τεχνητή νοημοσύνη είναι «μια θαυματουργή τεχνολογία».
Σε ένα email του, εκτίμησε μια κλίμακα «υποκειμενικών πιθανοτήτων» για την πορεία της αγοράς μετοχών.
Υπάρχει 60% πιθανότητα ότι η ανοδική αγορά (bull market) θα συνεχιστεί, είπε, 25% πιθανότητα να υπάρξει καθοδική αγορά (bear market) λόγω ύφεσης και ένα τρίτο ενδεχόμενο: 15% πιθανότητα εκρηκτικής ανόδου.
Σε μια εκρηκτική άνοδο, οι μετοχές θα εκτιναχθούν πολύ υψηλότερα, αποφέροντας μεγάλα κέρδη πάνω σε μια εύθραυστη βάση.
Τα κέρδη θα ήταν υπέροχα. Όμως οποιαδήποτε πρόκληση ή αναστάτωση θα μπορούσε να πυροδοτήσει μια σοβαρή πτώση.
Μην ενθουσιάζεστε υπερβολικά
«Οι αγορές μπορούν να παραμείνουν παράλογες περισσότερο απ’ όσο μπορείς εσύ να παραμείνεις solvent (δηλαδή να αντέχεις οικονομικά).»
Πρόκειται για μια ρήση που συχνά αποδίδεται στον Βρετανό οικονομολόγο John Maynard Keynes, αν και ποτέ δεν βρήκα απόδειξη ότι την είπε πράγματι.
Παρ’ όλα αυτά, είναι εύστοχη. Ανησυχώ για τις εκρηκτικές ανόδους της αγοράς, αλλά σπάνια νιώθω αρκετά βέβαιος για τις παρατηρήσεις μου ώστε να κάνω κάτι γι’ αυτό στις δικές μου επενδύσεις.
Μόνο περιστασιακά, κατά τη γνώμη μου, είναι απολύτως προφανές ότι η αγορά είναι τόσο υψηλά που πρέπει να πέσει, ή τόσο χαμηλά που πρέπει να ανέβει.
(Τέτοιες στιγμές συνοδεύονται συνήθως από σημαντική αλλαγή πολιτικής από τη Fed — π.χ. μεγάλη μείωση επιτοκίων στο τέλος μιας bear market, ή αύξησή τους όταν η οικονομία βράζει τόσο πολύ που κινδυνεύει να εκραγεί.)
Αυτή δεν είναι μία από εκείνες τις στιγμές.
Στη δεύτερη κυβέρνηση Trump, όλα είναι πιθανά για το χρηματιστήριο.
Μπορεί να ανέβει, να πέσει ή, το πιο πιθανό, να είναι εξαιρετικά ευμετάβλητο και να ταλαντεύεται μεταξύ ακραίων σημείων.
Οι μακροπρόθεσμοι επενδυτές που χρησιμοποιούν κυρίως διαφοροποιημένα παγκόσμια index funds, προσπαθώ να αντέξω την τρέλα της αγοράς, χρησιμοποιώντας ομόλογα και μετρητά (κυρίως σε αμοιβαία κεφάλαια χρηματαγοράς) για να με προστατεύουν από έντονες πτώσεις μετοχών.
Έχω ενισχύσει αυτό το «μαξιλάρι» φέτος.
Παρότι έχω μακροπρόθεσμη οπτική, θα προτιμούσα μια πιο ήρεμη διαδρομή.
Ποιος χρειάζεται το μαρτύριο μιας πτώσης του χρηματιστηρίου, ακόμα κι αν δεν σκοπεύεις να αγγίξεις τα χρήματα για δεκαετίες;
Ακόμη πιο σημαντικό, πολλοί άνθρωποι —συμπεριλαμβανομένων όσων βρίσκονται ήδη στη σύνταξη ή σχεδιάζουν να ξεκινήσουν σύντομα— δεν αντέχουν μεγάλες πτώσεις.
Και οι καταρρεύσεις των αγορών συχνά συνδέονται με υφέσεις.
Οι εκρηκτικές άνοδοι είναι πολύ πιο ευχάριστες από τις πτώσεις, αλλά προκαλούν επίσης σημαντικά προβλήματα, επειδή συχνά ακολουθούνται από καταρρεύσεις.
Θα ήταν πολύ καλύτερα αν οι αγορές ήταν ήρεμες και τακτικές. Έτσι, ελπίζω να μην έχουμε ούτε εκρηκτική άνοδο ούτε κατάρρευση αυτή τη στιγμή.
Μια παραδοσιακά ασταθής αγορά, με πισωγυρίσματα αλλά γενική ανοδική τάση, εξυπηρετεί σχεδόν όλους.
Οπότε μην ενθουσιάζεστε υπερβολικά αν οι αγορές αρχίσουν να πετούν προς τον ουρανό.
Ο Μουλάς Ομάρ
www.bankingnews.gr
Σχόλια αναγνωστών