Αναμείνατε αμερικανικό άνεμο αλλαγής…
Όπως η αναδιάρθρωση του σοβιετικού κομμουνισμού από τον Mikhail Gorbachev, έτσι και ο Donald Trump πρέπει να χαλιναγωγήσει το χρέος και να αποκαταστήσει την ευημερία του μέσου Αμερικανού.
Το 1989, ο σοβιετικός στρατός αποχώρησε από το Αφγανιστάν μετά από δέκα χρόνια πολέμου με τους Mujahideen.
Δύο χρόνια αργότερα, το 1991, το Σύμφωνο της Βαρσοβίας διαλύθηκε.
Το Αφγανιστάν εδραίωσε έτσι τη φήμη του ως «νεκροταφείο των αυτοκρατοριών».
Προχωρώντας 30 χρόνια μπροστά, το 2021, ο αμερικανικός στρατός αποχώρησε από το Αφγανιστάν μετά από έναν 20ετή πόλεμο με τους Taliban, τους διαδόχους των Mujahideen.
Τέσσερα χρόνια αργότερα, το 2025, ο Πρόεδρος Donald Trump έβαλε «βόμβα» στο NATO, οδηγώντας ουσιαστικά στη διάλυση της Ατλαντικής Συμμαχίας.
Οι ιστορικοί παραλληλισμοί
Οι παραλληλισμοί μεταξύ των δύο υπερδυνάμεων του Ψυχρού Πολέμου δεν σταματούν στο Αφγανιστάν.
Τη δεκαετία του 1980, η σοβιετική οικονομία βυθίστηκε σε στασιμότητα, προκαλώντας ευρεία απογοήτευση για τον κομμουνισμό.
Σε απάντηση, ο Gorbachev ξεκίνησε την «Perestroika», μια αναδιάρθρωση της σοβιετικής κοινωνίας.
Αντίστοιχα, μετά την εποχή του Ronald Reagan, ένα αυξανόμενο κομμάτι του αμερικανικού εκλογικού σώματος έγινε επιφυλακτικό απέναντι στο σύστημα.
Η ανισότητα αυξήθηκε και το πολιτικό κατεστημένο φαινόταν απρόσβλητο από τη λαϊκή βούληση.
Το 2016, ο Trump εκλέχθηκε με την υπόσχεση να «καθαρίσει τον βάλτο», προαναγγέλλοντας μια ριζική αναμόρφωση του αμερικανικού συστήματος.
Αποδόμηση μιας ιδεολογίας
Η Perestroika, που προτάθηκε αρχικά από τον Σοβιετικό ηγέτη Leonid Brezhnev το 1979, στόχευε στον εκσυγχρονισμό του στάσιμου σοβιετικού συστήματος.
Τη δεκαετία του 1980, οι Σοβιετικοί πολίτες αντιμετώπιζαν συχνά ελλείψεις τροφίμων και άδειους εμπορικούς πάγκους, γεγονός που υπονόμευε την πίστη στον κομμουνισμό.
Η σοβιετική κυβέρνηση παρείχε στέγαση, εκπαίδευση, μεταφορές και δωρεάν ιατρική περίθαλψη, αλλά οι στρατιωτικές δαπάνες απορροφούσαν το 12%-17% του εθνικού προϋπολογισμού, στερώντας πόρους από την παραγωγή καταναλωτικών αγαθών και την κάλυψη βασικών αναγκών.
Παράλληλα, η καταστολή της επιχειρηματικότητας έκανε τη ζωή στον κομμουνιστικό κόσμο άχρωμη και χωρίς έμπνευση.
Ο διάδοχος του Brezhnev, Gorbachev, εισήγαγε την «Glasnost» ή «διαφάνεια» μαζί με την Perestroika.
Ωστόσο, το βαθιά ριζωμένο σοβιετικό γραφειοκρατικό κατεστημένο αντιστάθηκε στις μεταρρυθμίσεις, φοβούμενο την απώλεια εξουσίας και την αποδυνάμωση του σοβιετικού κράτους.
Η προσπάθεια του Gorbachev να συνδυάσει τον σοσιαλισμό με μια περιορισμένη φιλελευθεροποίηση της αγοράς απέτυχε, οδηγώντας σε σύγχυση, ελλείψεις αγαθών, πληθωρισμό και επιδείνωση των συνθηκών διαβίωσης.
Ο διάδοχός του, Boris Yeltsin, υπό την καθοδήγηση νεοφιλελεύθερων Αμερικανών οικονομολόγων, προχώρησε σε μια απότομη μετάβαση της Ρωσίας από την κεντρικά σχεδιασμένη οικονομία σε μια πλήρως απελευθερωμένη αγορά.
Οι συνέπειες ήταν καταστροφικές: η οικονομία συρρικνώθηκε κατά 50% τη δεκαετία του 1990, σπρώχνοντας εκατομμύρια ανθρώπους στη φτώχεια.
Η βεβιασμένη ιδιωτικοποίηση των κρατικών περιουσιακών στοιχείων οδήγησε σε ξεπούλημα των βιομηχανιών σε καλά δικτυωμένους ολιγάρχες, οι οποίοι στη συνέχεια διοχέτευσαν τα δισεκατομμύριά τους στο εξωτερικό. Η λεηλασία του εθνικού πλούτου σταμάτησε μόνο όταν ο Vladimir Putin ανέλαβε την εξουσία, αντιστρέφοντας τις νεοφιλελεύθερες υπερβολές και εφαρμόζοντας πολιτικές «Russia First», που οδήγησαν στην οικονομική ανάκαμψη.
Τρεις δεκαετίες μετά την έναρξη των ρωσικών μεταρρυθμίσεων, ο Donald Trump εκλέχθηκε με την υπόσχεση να διαλύσει τη γραφειοκρατία της Washington – τον «βάλτο» που πολλοί ψηφοφόροι πίστευαν ότι κυβερνούσε τη χώρα ανεξάρτητα από το ποιος βρισκόταν στην εξουσία.
Οι πραγματιστές ηγέτες της νέας εποχής
Ο Trump και ο Putin, και οι δύο διάδοχοι νεοφιλελεύθερων παγκοσμιοποιητών, διαδραματίζουν πλέον καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση ενός νέου πολυπολικού κόσμου.
Η παγκοσμιοποίηση δεν πρόκειται να τελειώσει, αλλά η ιδεολογική μάχη του 20ού αιώνα —καπιταλισμός εναντίον κομμουνισμού, αριστερά εναντίον δεξιάς, συντηρητισμός εναντίον προοδευτισμού— δίνει τη θέση της στον πραγματισμό και το εθνικό συμφέρον.
Η Κίνα αναγνώρισε αυτή τη μετάβαση νωρίς, με τις μεταρρυθμίσεις του Deng Xiaoping τη δεκαετία του 1980, οι οποίες συνδύασαν τον κεντρικό σχεδιασμό με τη φιλελευθεροποίηση της αγοράς. Οι επιχειρηματίες ευημερούν εντός των κυβερνητικά καθορισμένων ορίων και στρατηγικών που στοχεύουν στη μακροπρόθεσμη ευημερία.
Ο Trump αναγνωρίζει το πλεονέκτημα της Κίνας. Ο εκλογικός κύκλος ανά διετία στις ΗΠΑ εμποδίζει τον μακροπρόθεσμο σχεδιασμό. Όταν ρωτήθηκε πρόσφατα για την πτώση του χρηματιστηρίου, απάντησε σε έναν δημοσιογράφο:
«Αυτό που πρέπει να κάνω είναι να χτίσω μια ισχυρή χώρα. Δεν μπορείς να παρακολουθείς διαρκώς το χρηματιστήριο. Αν κοιτάξεις την Κίνα, έχουν έναν ορίζοντα 100 ετών. Εμείς έχουμε έναν ορίζοντα τριών μηνών.»
Οι Ηνωμένες Πολιτείες δικαίως υπερηφανεύονται για τη δημοκρατία τους, το Σύνταγμά τους και τις ατομικές ελευθερίες.
Ωστόσο, αν η «Perestroika» του Trump αποτύχει να φέρει ουσιαστικές πολιτικές μεταρρυθμίσεις, οι προσπάθειές του θα προκαλέσουν περισσότερο πόνο παρά μακροπρόθεσμα οφέλη.
www.bankingnews.gr
Το 1989, ο σοβιετικός στρατός αποχώρησε από το Αφγανιστάν μετά από δέκα χρόνια πολέμου με τους Mujahideen.
Δύο χρόνια αργότερα, το 1991, το Σύμφωνο της Βαρσοβίας διαλύθηκε.
Το Αφγανιστάν εδραίωσε έτσι τη φήμη του ως «νεκροταφείο των αυτοκρατοριών».
Προχωρώντας 30 χρόνια μπροστά, το 2021, ο αμερικανικός στρατός αποχώρησε από το Αφγανιστάν μετά από έναν 20ετή πόλεμο με τους Taliban, τους διαδόχους των Mujahideen.
Τέσσερα χρόνια αργότερα, το 2025, ο Πρόεδρος Donald Trump έβαλε «βόμβα» στο NATO, οδηγώντας ουσιαστικά στη διάλυση της Ατλαντικής Συμμαχίας.
Οι ιστορικοί παραλληλισμοί
Οι παραλληλισμοί μεταξύ των δύο υπερδυνάμεων του Ψυχρού Πολέμου δεν σταματούν στο Αφγανιστάν.
Τη δεκαετία του 1980, η σοβιετική οικονομία βυθίστηκε σε στασιμότητα, προκαλώντας ευρεία απογοήτευση για τον κομμουνισμό.
Σε απάντηση, ο Gorbachev ξεκίνησε την «Perestroika», μια αναδιάρθρωση της σοβιετικής κοινωνίας.
Αντίστοιχα, μετά την εποχή του Ronald Reagan, ένα αυξανόμενο κομμάτι του αμερικανικού εκλογικού σώματος έγινε επιφυλακτικό απέναντι στο σύστημα.
Η ανισότητα αυξήθηκε και το πολιτικό κατεστημένο φαινόταν απρόσβλητο από τη λαϊκή βούληση.
Το 2016, ο Trump εκλέχθηκε με την υπόσχεση να «καθαρίσει τον βάλτο», προαναγγέλλοντας μια ριζική αναμόρφωση του αμερικανικού συστήματος.
Αποδόμηση μιας ιδεολογίας
Η Perestroika, που προτάθηκε αρχικά από τον Σοβιετικό ηγέτη Leonid Brezhnev το 1979, στόχευε στον εκσυγχρονισμό του στάσιμου σοβιετικού συστήματος.
Τη δεκαετία του 1980, οι Σοβιετικοί πολίτες αντιμετώπιζαν συχνά ελλείψεις τροφίμων και άδειους εμπορικούς πάγκους, γεγονός που υπονόμευε την πίστη στον κομμουνισμό.
Η σοβιετική κυβέρνηση παρείχε στέγαση, εκπαίδευση, μεταφορές και δωρεάν ιατρική περίθαλψη, αλλά οι στρατιωτικές δαπάνες απορροφούσαν το 12%-17% του εθνικού προϋπολογισμού, στερώντας πόρους από την παραγωγή καταναλωτικών αγαθών και την κάλυψη βασικών αναγκών.
Παράλληλα, η καταστολή της επιχειρηματικότητας έκανε τη ζωή στον κομμουνιστικό κόσμο άχρωμη και χωρίς έμπνευση.
Ο διάδοχος του Brezhnev, Gorbachev, εισήγαγε την «Glasnost» ή «διαφάνεια» μαζί με την Perestroika.
Ωστόσο, το βαθιά ριζωμένο σοβιετικό γραφειοκρατικό κατεστημένο αντιστάθηκε στις μεταρρυθμίσεις, φοβούμενο την απώλεια εξουσίας και την αποδυνάμωση του σοβιετικού κράτους.
Η προσπάθεια του Gorbachev να συνδυάσει τον σοσιαλισμό με μια περιορισμένη φιλελευθεροποίηση της αγοράς απέτυχε, οδηγώντας σε σύγχυση, ελλείψεις αγαθών, πληθωρισμό και επιδείνωση των συνθηκών διαβίωσης.
Ο διάδοχός του, Boris Yeltsin, υπό την καθοδήγηση νεοφιλελεύθερων Αμερικανών οικονομολόγων, προχώρησε σε μια απότομη μετάβαση της Ρωσίας από την κεντρικά σχεδιασμένη οικονομία σε μια πλήρως απελευθερωμένη αγορά.
Οι συνέπειες ήταν καταστροφικές: η οικονομία συρρικνώθηκε κατά 50% τη δεκαετία του 1990, σπρώχνοντας εκατομμύρια ανθρώπους στη φτώχεια.
Η βεβιασμένη ιδιωτικοποίηση των κρατικών περιουσιακών στοιχείων οδήγησε σε ξεπούλημα των βιομηχανιών σε καλά δικτυωμένους ολιγάρχες, οι οποίοι στη συνέχεια διοχέτευσαν τα δισεκατομμύριά τους στο εξωτερικό. Η λεηλασία του εθνικού πλούτου σταμάτησε μόνο όταν ο Vladimir Putin ανέλαβε την εξουσία, αντιστρέφοντας τις νεοφιλελεύθερες υπερβολές και εφαρμόζοντας πολιτικές «Russia First», που οδήγησαν στην οικονομική ανάκαμψη.
Τρεις δεκαετίες μετά την έναρξη των ρωσικών μεταρρυθμίσεων, ο Donald Trump εκλέχθηκε με την υπόσχεση να διαλύσει τη γραφειοκρατία της Washington – τον «βάλτο» που πολλοί ψηφοφόροι πίστευαν ότι κυβερνούσε τη χώρα ανεξάρτητα από το ποιος βρισκόταν στην εξουσία.
Οι πραγματιστές ηγέτες της νέας εποχής
Ο Trump και ο Putin, και οι δύο διάδοχοι νεοφιλελεύθερων παγκοσμιοποιητών, διαδραματίζουν πλέον καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση ενός νέου πολυπολικού κόσμου.
Η παγκοσμιοποίηση δεν πρόκειται να τελειώσει, αλλά η ιδεολογική μάχη του 20ού αιώνα —καπιταλισμός εναντίον κομμουνισμού, αριστερά εναντίον δεξιάς, συντηρητισμός εναντίον προοδευτισμού— δίνει τη θέση της στον πραγματισμό και το εθνικό συμφέρον.
Η Κίνα αναγνώρισε αυτή τη μετάβαση νωρίς, με τις μεταρρυθμίσεις του Deng Xiaoping τη δεκαετία του 1980, οι οποίες συνδύασαν τον κεντρικό σχεδιασμό με τη φιλελευθεροποίηση της αγοράς. Οι επιχειρηματίες ευημερούν εντός των κυβερνητικά καθορισμένων ορίων και στρατηγικών που στοχεύουν στη μακροπρόθεσμη ευημερία.
Ο Trump αναγνωρίζει το πλεονέκτημα της Κίνας. Ο εκλογικός κύκλος ανά διετία στις ΗΠΑ εμποδίζει τον μακροπρόθεσμο σχεδιασμό. Όταν ρωτήθηκε πρόσφατα για την πτώση του χρηματιστηρίου, απάντησε σε έναν δημοσιογράφο:
«Αυτό που πρέπει να κάνω είναι να χτίσω μια ισχυρή χώρα. Δεν μπορείς να παρακολουθείς διαρκώς το χρηματιστήριο. Αν κοιτάξεις την Κίνα, έχουν έναν ορίζοντα 100 ετών. Εμείς έχουμε έναν ορίζοντα τριών μηνών.»
Οι Ηνωμένες Πολιτείες δικαίως υπερηφανεύονται για τη δημοκρατία τους, το Σύνταγμά τους και τις ατομικές ελευθερίες.
Ωστόσο, αν η «Perestroika» του Trump αποτύχει να φέρει ουσιαστικές πολιτικές μεταρρυθμίσεις, οι προσπάθειές του θα προκαλέσουν περισσότερο πόνο παρά μακροπρόθεσμα οφέλη.
www.bankingnews.gr
Σχόλια αναγνωστών