Ο Ιάπωνας πρωθυπουργός Shigeru Ishiba δεσμεύτηκε να αυξήσει τη συνολική επένδυση της χώρας του στις ΗΠΑ σε περίπου 1 τρισεκατομμύριο δολάρια, από 783 δισεκατομμύρια δολάρια στις αρχές του 2024
Το 2024, οι άμεσες ξένες επενδύσεις της Ιαπωνίας στις ΗΠΑ έφτασαν στο επίπεδο ρεκόρ των 77,3 δισεκατομμυρίων δολαρίων, εν μέσω προσπαθειών να αντισταθμιστούν οι επιπτώσεις από την επιβράδυνση της ανάπτυξης και τον αποπληθωρισμό στην Κίνα.
Αλλά η Αμερική δεν έχει δει ακόμα τίποτα, δεδομένου ότι η Ιαπωνία επιδιώκει να προστατευτεί από έναν ακόμη μεγαλύτερο οικονομικό αστάθμητο παράγοντα: την οργή του εμπορικού πολέμου του Donald Trump, καθώς ο Αμερικανός πρόεδρος στόχευσε πρώτα Ασία σε ό,τι αφορά την επιβολή δασμών.
Την περασμένη εβδομάδα, ο Ιάπωνας πρωθυπουργός Shigeru Ishiba δεσμεύτηκε να αυξήσει τη συνολική επένδυση της χώρας του στις ΗΠΑ σε περίπου 1 τρισεκατομμύριο δολάρια, από 783 δισεκατομμύρια δολάρια στις αρχές του 2024.
Για να κατανοήσουμε το τεράστιο αυτό ποσό, αξίζει να σημειωθεί ότι είναι σχεδόν ισόποσο με τις τοποθετήσεις της Ιαπωνίας σε αμερικανικά κρατικά ομόλογα.
Και αυτό εγείρει ένα προφανές ερώτημα: Πιστεύει πραγματικά η εταιρική Ιαπωνία ότι η οικονομία των ΗΠΑ αξίζει την επένδυση ή μήπως οι CEOs πληρώνουν λύτρα με την ελπίδα ότι η προεδρία Trump 2.0 δεν θα τους συντρίψει;
Μάλλον ισχύει περισσότερο το δεύτερο παρά το πρώτο. Παρόλο που η κλιμάκωση των δασμών που ξεκινά ο Trump αφορά κυρίως την Κίνα, η Ιαπωνία βρίσκεται ακριβώς στο επίκεντρο της ζώνης των παράπλευρων ζημιών.
Και η επίσκεψη του Ishiba στο Οβάλ Γραφείο στις 7 Φεβρουαρίου υπενθύμισε τους κινδύνους του να εμπιστεύεται κανείς τα «Trumponomics».
Καθώς επέστρεφε από την Ουάσινγκτον, ισχυρίστηκε ότι είχε πετύχει «συμφωνία» με τον Trump σε ό,τι αφορά την προσπάθεια της Nippon Steel να εξαγοράσει την US Steel.
Αρχικά, η ομάδα του Ishiba παρουσίασε τη συμφωνία ως αποκλειστική πρόσβαση της Nippon για επενδύσεις στην εμβληματική αμερικανική εταιρεία.
Τώρα, αυτή η ιδέα φαίνεται περισσότερο ως επικοινωνιακή στρατηγική παρά ως πραγματικότητα.
Στεκόμενος δίπλα στον Ishiba στον Λευκό Οίκο, ο Trump υπαινίχθηκε ουσιαστικά ότι η συμφωνία Nippon-US Steel ήταν περισσότερο… ένα ρητορικό σχήμα.
Σύμφωνα με τον Trump, «η Nippon πρόκειται να κάνει μια μεγάλη επένδυση.
Δεν ήθελα να αγοραστεί [η US Steel], αλλά μου αρέσει η επένδυση. Είμαι εντάξει με αυτό, σίγουρα».
Παρ’ όλα αυτά, η Ιαπωνία φαίνεται ικανοποιημένη με την αύξηση κατά 22% της επενδυτικής της θέσης στις ΗΠΑ σε σύγκριση με το επίπεδο του 2023.
Οι ιαπωνικές εταιρείες εξετάζουν ευκαιρίες σε τομείς όπως οι ημιαγωγοί, η τεχνητή νοημοσύνη, τα αυτοκίνητα και ο εξοπλισμός μεταφορών, το υγροποιημένο φυσικό αέριο, τα χημικά, η έρευνα και ανάπτυξη στον τομέα της μεταποίησης, οι υποδομές, τα χρηματοοικονομικά και άλλοι κλάδοι.
Oικονομία σε τροχιά… όχι για πολύ
Αυτό συμβαίνει παρά το γεγονός ότι η προεδρία Trump 2.0 καταστρέφει τους χρηματοοικονομικούς κανόνες που κρατούν την οικονομία σε τροχιά.
Μάλιστα, οι τρόποι με τους οποίους ο Aμερικανός πρόεδρος σκοπεύει να μειώσει δραστικά τους φόρους, να αυξήσει τη διαφάνεια της κυβέρνησης και να παρέμβει στην ανεξαρτησία της Ομοσπονδιακής Τράπεζας των ΗΠΑ θα μπορούσαν να θέσουν σε κίνδυνο την πιστοληπτική ικανότητα της Αμερικής.
Ταυτόχρονα, η ενδυνάμωση του δισεκατομμυριούχου της Tesla, Elon Musk, θα μπορούσε να μειώσει την εμπιστοσύνη στα αμερικανικά περιουσιακά στοιχεία.
Ειδικά μετά την είδηση ότι ο νέος Υπουργός Οικονομικών, Scott Bessent, που θεωρούνταν σταθεροποιητική δύναμη στη γη του MAGA, φέρεται να έδωσε στον Musk και την ομάδα του πρόσβαση στο ομοσπονδιακό σύστημα πληρωμών.
Σε πρόσφατο άρθρο γνώμης στους New York Times, πέντε πρώην υπουργοί Οικονομικών εξέφρασαν «σοβαρή ανησυχία» ότι οι χρηματοοικονομικές δεσμεύσεις και οι μηχανισμοί της Ουάσιγκτον ενδέχεται να υπονομευθούν «παράνομα». «Οποιαδήποτε υπόνοια επιλεκτικής αναστολής πληρωμών που έχουν εγκριθεί από το Κογκρέσο θα αποτελέσει παραβίαση της εμπιστοσύνης και, τελικά, μορφή χρεοκοπίας.
Και η αξιοπιστία μας, όταν χαθεί, θα είναι δύσκολο να ανακτηθεί» υποστήριξαν.
Συμπερασματικά, οι προκάτοχοι του Bessent προειδοποιούν: «Κανένας υπουργός Οικονομικών στις πρώτες εβδομάδες της θητείας του δεν θα έπρεπε να αναγκαστεί να καθησυχάζει το έθνος και τον κόσμο για την ακεραιότητα του συστήματος πληρωμών μας ή για τη δέσμευσή μας να εκπληρώσουμε τις χρηματοοικονομικές μας υποχρεώσεις».
Προς το παρόν, η κυβέρνηση του Ishiba επικεντρώνεται στα θετικά.
Στην προσπάθειά του να προστατεύσει την Ιαπωνία από τους δασμούς του Trump, ο Ishiba τόνισε ότι η χώρα του είναι ήδη ο μεγαλύτερος επενδυτής στις ΗΠΑ παγκοσμίως.
Όχι μόνο σε αμερικανικά ομόλογα, αλλά και ο μεγαλύτερος επενδυτής στην εταιρική Αμερική για πέντε συνεχόμενα χρόνια.
«Η Ιαπωνία είναι ο στενότερος οικονομικός εταίρος των Ηνωμένων Πολιτειών» δήλωσε ο Ishiba.
Τόνισε επίσης ότι οι ιαπωνικοί κολοσσοί αυτοκινήτων Toyota και Isuzu ανακοινώνουν φιλόδοξα σχέδια για νέες εργοστασιακές εγκαταστάσεις στις ΗΠΑ.
Δεσμεύτηκε επίσης για μεγάλη αύξηση των αγορών υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG).
Όλα αυτά συνάδουν με τα τεράστια επενδυτικά σχέδια της SoftBank στις ΗΠΑ.
Ο διευθύνων σύμβουλος, Masayoshi Son, δήλωσε ότι θα επενδύσει τουλάχιστον 100 δισεκατομμύρια δολάρια στις ΗΠΑ τα επόμενα τέσσερα χρόνια.
Πολλές από αυτές τις επενδύσεις θα σχετίζονται με την τεχνητή νοημοσύνη, κάτι που έλκει και την εύνοια του Λευκού Οίκου ο οποίος επιδιώκει να περιορίσει την επιρροή της κινεζικής startup τεχνητής νοημοσύνης DeepSeek.
Ωστόσο, το μέτρο που ενδιαφέρει περισσότερο τον Trump είναι το εμπορικό πλεόνασμα της Ιαπωνίας.
Όταν ο Trump συναντήθηκε με τον Ishiba την περασμένη εβδομάδα, τον πίεσε να μειώσει το εμπορικό πλεόνασμα της Ιαπωνίας έναντι των ΗΠΑ, που επί του παρόντος ανέρχεται σε 100 δισεκ. δολ.
Όταν η συνάντηση έφτασε στο τέλος της, ο Trump δήλωσε στους δημοσιογράφους ότι είναι διατεθειμένος να επιβάλει δασμούς στο Τόκιο αν δεν αντιστραφεί το πλεόνασμα.
Σαν να ήθελε να υπογραμμίσει το σημείο αυτό, η ομάδα Trump υπαινίσσεται ότι θα παραχωρήσει εξαίρεση στην Αυστραλία – με την οποία οι ΗΠΑ έχουν εμπορικό πλεόνασμα – από τους νέους δασμούς 25% στον χάλυβα.
Το πλεόνασμα παραμένει σημαντικό πρόβλημα για το Φιλελεύθερο Δημοκρατικό Κόμμα του Ishiba.
Η πιο συνεπής οικονομική στρατηγική του κυβερνώντος LDP τα τελευταία 25 χρόνια ήταν το αδύναμο γιεν, που ενισχύει τις εξαγωγές.
Και εδώ έρχεται ο Trump, του οποίου η κυβέρνηση ήδη αντιτίθεται στις χαμηλές εισαγωγές της Ιαπωνίας.
Δεδομένων των οικονομικών κινδύνων, η υπόσχεση του Ishiba για επενδύσεις 1 τρισεκατομμυρίου δολαρίων μοιάζει περισσότερο με δικλίδα ασφαλείας έναντι τεράστιων δασμών παρά με εμπιστοσύνη ότι οι ΗΠΑ θα είναι ελκυστικός επενδυτικός προορισμός μετά την αποχώρηση του Trump 2.0 το 2029.
«Πληρωμές λύτρων»
Μήπως η ιαπωνική επιχειρηματική κοινότητα (Japan Inc.) πιστεύει πραγματικά ότι η αμερικανική οικονομία είναι επενδυτική ευκαιρία ή μήπως κάνει εταιρικές «πληρωμές λύτρων» για να αποφύγει τη συντριβή από τους δασμούς;
«Αν και η Ιαπωνία μπορεί να μην αποφύγει τις επιπτώσεις των μελλοντικών δασμολογικών πολιτικών των ΗΠΑ, το Τόκιο ενδέχεται να αποφύγει την στοχευμένη μεταχείριση που παρατηρήθηκε σε χώρες όπως ο Καναδάς, το Μεξικό και η Κίνα», δήλωσε ο James Brady, αντιπρόεδρος της Teneo, σε σημείωμα του Σαββάτου.
«Μπορεί ακόμη και να ελπίζει σε πιο επιεική μεταχείριση από άλλες μεγάλες οικονομίες, καθώς φαίνεται να απολαμβάνει το καθεστώς ενός από τα πιο ευνοούμενα έθνη του Trump».
Η κατάσταση περιπλέκεται, όμως, από το γεγονός ότι η Τράπεζα της Ιαπωνίας αυστηροποιεί τη νομισματική της πολιτική για να περιορίσει τον πληθωρισμό, μεγάλο μέρος του οποίου προκαλείται από την αδύναμη ισοτιμία του γιεν.
Τα υψηλότερα βραχυπρόθεσμα επιτόκια των τελευταίων 17 ετών ανησυχούν νοικοκυριά και επιχειρήσεις.
Η αύξηση του κόστους δανεισμού επηρεάζει αρνητικά το επιχειρηματικό κλίμα και θα μπορούσε να θέσει σε κίνδυνο τις κυβερνητικές προσπάθειες για ταχύτερη αύξηση των μισθών ή, τουλάχιστον, να διασφαλίσει ότι οι αυξήσεις μισθών θα συμβαδίζουν με τον πληθωρισμό.
Όλα αυτά αφήνουν την Ιαπωνία με αρκετές δομικές αδυναμίες ενόψει της καταιγίδας Trump που έρχεται.
Οι λιανικές πωλήσεις είναι ήδη αδύναμες πριν καν ξεκινήσει ο ευρύτερος εμπορικός πόλεμος του Trump, ενώ οι δασμοί 10% που έχει επιβάλει στην Κίνα μπορεί να είναι μόνο η αρχή.
Αν το κόμμα του Ishiba είχε δράσει έγκαιρα για να μειώσει τη γραφειοκρατία, να ενθαρρύνει την ανάπτυξη νεοφυών επιχειρήσεων, να εκσυγχρονίσει τις αγορές εργασίας, να ενδυναμώσει τις γυναίκες ή να αυξήσει την παραγωγικότητα, η Ιαπωνία ίσως ήταν λιγότερο ευάλωτη στον εμπορικό πόλεμο του Trump.
Αυτή η πρόκληση είναι ένας από τους λόγους που το Τόκιο συνειδητοποιεί ότι τα μηδενικά επιτόκια για πάνω από 25 χρόνια είχαν αρνητικό αποτέλεσμα.
Παρόλο που η Τράπεζα της Ιαπωνίας πειραματίζεται με μηδενικά επιτόκια από το 1999, η πραγματική νομισματική επεκτατική πολιτική ξεκίνησε το 2013.
Εκείνη τη χρονιά, η κυβέρνηση ενθάρρυνε την Τράπεζα της Ιαπωνίας να κολυμπήσει στα αχαρτογράφητα νερά της ποσοτικής χαλάρωσης, αγοράζοντας μαζικά κρατικά ομόλογα και μετοχές μέσω χρηματιστηριακών αμοιβαίων κεφαλαίων (ETFs).
Μέχρι το 2018, ο ισολογισμός της Τράπεζας ξεπερνούσε το μέγεθος του ετήσιου ΑΕΠ της Ιαπωνίας.
Το πρόβλημα είναι ότι η επακόλουθη πτώση του γιεν επιστρέφει για να στοιχειώσει το Τόκιο.
«Ένα ασθενέστερο γιεν σημαίνει ότι χρειάζονται περισσότερα γιεν για να αγοραστεί η ίδια ποσότητα τροφίμων ή πετρελαίου όπως πριν» λέει ο Richard Katz, συγγραφέας του βιβλίου "The Contest for Japan’s Economic Future".
Επιπλέον, η κατάσταση αυτή μείωσε την πίεση στους πολιτικούς άρχοντες να εξισορροπήσουν τους όρους ανταγωνισμού και να αυξήσουν την ανταγωνιστικότητα.
Αφαίρεσε επίσης την πίεση στους διευθύνοντες συμβούλους να καινοτομήσουν, να αναδιαρθρώσουν και να αυξήσουν την παραγωγικότητα.
Στην τελευταία της αξιολόγηση για την ιαπωνική οικονομία, το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο υποστηρίζει ότι «η ανάπτυξη της παραγωγικότητας επιβραδύνεται εδώ και μια δεκαετία και έχει μείνει πίσω από τις ΗΠΑ.
Η μείωση της αποδοτικότητας κατανομής από τις αρχές του 2000 έχει επηρεάσει αρνητικά την παραγωγικότητα, πιθανώς λόγω της αύξησης των τριβών στην αγορά».
Το ΔΝΤ σημειώνει επίσης ότι «τα υπερβολικά χαμηλά επιτόκια στην Ιαπωνία μπορεί να επέτρεψαν σε χαμηλής παραγωγικότητας επιχειρήσεις να επιβιώσουν περισσότερο από όσο θα έπρεπε, καθυστερώντας τις αναγκαίες οικονομικές αναδιαρθρώσεις».
Οι μεταρρυθμίσεις που αποσκοπούν στη βελτίωση της κινητικότητας της εργασίας μεταξύ των επιχειρήσεων θα μπορούσαν να ενισχύσουν την αποδοτικότητα της Ιαπωνίας και να αυξήσουν την παραγωγικότητά της.
Ωστόσο, με την αποδοχή του να βρίσκεται στα επίπεδα του 30%, δεν είναι σαφές πόσο πολιτικό κεφάλαιο διαθέτει ο Ishiba για να να αναζωογονήσει τη μεταρρυθμιστική διαδικασία ή να πείσει τον Trump ότι είναι άξιος συνομιλητής.
«Η αδύναμη πολιτική θέση του Ishiba μπορεί επίσης να αποτελέσει μειονέκτημα, καθώς ο Trump τείνει να σέβεται τους ισχυρούς ηγέτες» αναφέρει ο David Bolling, αναλυτής της Eurasia Group.
Ο Bolling σημειώνει ότι ο Shinzo Abe, πρωθυπουργός της Ιαπωνίας από το 2012 έως το 2020, «απολάμβανε άνετες πλειοψηφίες στο εθνικό κοινοβούλιο όταν ήταν πρωθυπουργός, ώστε να μπορεί να διαπραγματεύεται με τον Trump από θέση πολιτικής ισχύος, κάτι που ο Ishiba δεν διαθέτει».
Λαμβανομένου υπόψη η ιαπωνική οικονομία αντιμετωπίζει σημαντικές προκλήσεις, η επιτάχυνση της διαδικασίας διαρθρωτικών αλλαγών γίνεται όλο και πιο σημαντική.
Δεν προκαλεί έκπληξη το γεγονός ότι ο υπουργός Εμπορίου του Ishiba, Yohji Muto, πιέζει την κυβέρνηση Trump για εξαίρεση από τον φόρο 25% που έχει επιβάλει η Ουάσινγκτον στον χάλυβα και το αλουμίνιο.
Ωστόσο, η πραγματική πρόκληση για το Τόκιο είναι η αγνόηση των εμπορικών ακολούθων του Trump, με επικεφαλής τον ακτιβιστή κατά της παγκοσμιοποίησης Peter Navarro.
Ακόμη και όταν ο Trump αφήνει να εννοηθεί ότι μπορεί να δώσει εξαίρεση στην Αυστραλία, ο Navarro υποστηρίζει ότι η οικονομία του πρωθυπουργού Anthony Albanese καταστρέφει την αγορά αλουμινίου των ΗΠΑ.
«Η Αυστραλία σκοτώνει την αγορά αλουμινίου μας», δήλωσε ο Navarro στο CNN. «Ο πρόεδρος Trump λέει όχι, όχι, δεν θα γίνεται αυτό πλέον».
Όλη αυτή η αβεβαιότητα θα αναγκάσει τις ιαπωνικές εταιρείες να δεσμευτούν για μεγάλες επενδύσεις στις ΗΠΑ – κάτι για το οποίο στη συνέχεια θα μετανιώσουν.
Ο πληθωρισμός στις ΗΠΑ αυξήθηκε ξανά τον Ιανουάριο, με τον δείκτη τιμών καταναλωτή να επιταχύνεται κατά 0,5%, ανεβάζοντας τον ετήσιο ρυθμό στο 3%.
«Αυτός δεν είναι καλός αριθμός», λέει ο οικονομολόγος Brian Coulton της Fitch Ratings.
«Δείχνει ότι η Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ δεν έχει ολοκληρώσει την προσπάθεια μείωσης του πληθωρισμού, τη στιγμή που εμφανίζονται νέοι πληθωριστικοί κίνδυνοι, π.χ. αυξήσεις δασμών και συρρίκνωση του εργατικού δυναμικού».
Αυτό σίγουρα περιπλέκει τις ελπίδες ότι η Fed θα μειώσει τα επιτόκια το 2025.
Στην πραγματικότητα, ενισχύει το επιχείρημα ότι είναι πιθανότερο η Fed να αυστηροποιήσει παρά να χαλαρώσει τη νομισματική πολιτική της.
Αυτή η αβεβαιότητα προσθέτει σύγχυση στις εταιρικές διοικήσεις από τη Νέα Υόρκη έως το Τόκιο.
Προϊόντος του χρόνου, οι Ιάπωνες επιχειρηματίες θα δυσκολεύονται να τηρήσουν τις δεσμεύσεις τους για επενδύσεις στις ΗΠΑ.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η SoftBank του Son, η οποία κατέγραψε απροσδόκητη ζημία 2,4 δισεκατομμυρίων δολαρίων το τέταρτο τρίμηνο του έτους, λόγω προβλημάτων με το Vision Fund.
Αυτό εγείρει νέα ερωτήματα σχετικά με την ικανότητα του Son να υλοποιήσει τις δεσμεύσεις του για επενδύσεις ύψους 500 δισεκατομμυρίων δολαρίων, μαζί με την OpenAI, στο έργο Stargate AI που ανακοίνωσε ο Trump τον περασμένο μήνα σε μια εντυπωσιακή εκδήλωση στον Λευκό Οίκο.
Η είδηση οδήγησε την εταιρεία Fitch CreditSights να υποβαθμίσει τη σύστασή της για τα ομόλογα της SoftBank σε δολάρια και ευρώ από «αγορά» σε «υποαπόδοση».
Όπως αναφέρει η αναλύτρια της CreditSights, Mary Pollock, «θεωρούμε ότι υπάρχει περιθώριο για περαιτέρω πτώση, καθώς η SoftBank είναι πρόθυμη και ικανή να αυξήσει τις επενδύσεις της μέσω στρατηγικών χρηματοδότησης έργων».
Προς το παρόν, η οικονομία του Ishiba έχει μια σχετικά καλή επενδυτική ιστορία να παρουσιάσει στον Trump.
Η Toyota Tsusho, θυγατρική της Toyota, κατασκευάζει μια μονάδα παραγωγής μπαταριών ύψους 14 δισεκατομμυρίων δολαρίων στη Βόρεια Καρολίνα, η οποία μπορεί να ξεκινήσει αποστολές τον Απρίλιο.
Η Honda επενδύει 1 δισεκατομμύριο δολάρια στην αναβάθμιση εργοστασίων της στο Οχάιο και σχεδιάζει να ξεκινήσει την παραγωγή ηλεκτρικών οχημάτων στις ΗΠΑ σύντομα.
Η Resonac Holdings εξετάζει την αγορά γης στη Silicon Valley για τη συναρμολόγηση προηγμένων ημιαγωγών.
Η Sumitomo Chemical εγκαινιάζει μια μονάδα παραγωγής στο Τέξας, συμμετέχοντας στην ανανεωμένη εφοδιαστική αλυσίδα των ΗΠΑ για ημιαγωγούς.
Τον Αύγουστο, η Nissin Foods Holdings, γνωστή για τα ράμεν της, θα ανοίξει το πρώτο της εργοστάσιο στις ΗΠΑ μετά από σχεδόν 50 χρόνια.
Ο κολοσσός της σόγιας Kikkoman προγραμματίζει να ξεκινήσει αποστολές από το Ουισκόνσιν μέχρι το επόμενο έτος. Και η λίστα συνεχίζεται.
Το μεγάλο ερώτημα, βέβαια, είναι αν η μακροοικονομική πορεία των ΗΠΑ θα παραμείνει σε τροχιά τα επόμενα τέσσερα χρόνια.
Καθώς ο Trump και ο Musk ανατρέπουν κυβερνητικές υπηρεσίες και προκαλούν ρυθμιστικό χάος, οι αγορές μπορεί να μην ακολουθήσουν το παιχνίδι.
Το ίδιο ισχύει και για το δημόσιο χρέος των ΗΠΑ, που ξεπερνά τα 36 τρισεκατομμύρια δολάρια, τη στιγμή που ο Trump απειλεί να παρέμβει στη νομισματική πολιτική της Fed, να αποδυναμώσει το δολάριο και να επιβάλει ένα τσουνάμι δασμών που το παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό σύστημα ίσως δεν δει να έρχεται.
Η ιαπωνική επιχειρηματική κοινότητα μπορεί να προσπαθήσει να ξεφύγει ή να μετριάσει τις επιπτώσεις, αλλά καμία ασιατική οικονομία —φίλος ή αντίπαλος— δεν είναι πιθανό να ξεφύγει από τη λαίλαπα του Trump 2.0 κατά του ελεύθερου εμπορίου.
www.bankingnews.gr
Αλλά η Αμερική δεν έχει δει ακόμα τίποτα, δεδομένου ότι η Ιαπωνία επιδιώκει να προστατευτεί από έναν ακόμη μεγαλύτερο οικονομικό αστάθμητο παράγοντα: την οργή του εμπορικού πολέμου του Donald Trump, καθώς ο Αμερικανός πρόεδρος στόχευσε πρώτα Ασία σε ό,τι αφορά την επιβολή δασμών.
Την περασμένη εβδομάδα, ο Ιάπωνας πρωθυπουργός Shigeru Ishiba δεσμεύτηκε να αυξήσει τη συνολική επένδυση της χώρας του στις ΗΠΑ σε περίπου 1 τρισεκατομμύριο δολάρια, από 783 δισεκατομμύρια δολάρια στις αρχές του 2024.
Για να κατανοήσουμε το τεράστιο αυτό ποσό, αξίζει να σημειωθεί ότι είναι σχεδόν ισόποσο με τις τοποθετήσεις της Ιαπωνίας σε αμερικανικά κρατικά ομόλογα.
Και αυτό εγείρει ένα προφανές ερώτημα: Πιστεύει πραγματικά η εταιρική Ιαπωνία ότι η οικονομία των ΗΠΑ αξίζει την επένδυση ή μήπως οι CEOs πληρώνουν λύτρα με την ελπίδα ότι η προεδρία Trump 2.0 δεν θα τους συντρίψει;
Μάλλον ισχύει περισσότερο το δεύτερο παρά το πρώτο. Παρόλο που η κλιμάκωση των δασμών που ξεκινά ο Trump αφορά κυρίως την Κίνα, η Ιαπωνία βρίσκεται ακριβώς στο επίκεντρο της ζώνης των παράπλευρων ζημιών.
Και η επίσκεψη του Ishiba στο Οβάλ Γραφείο στις 7 Φεβρουαρίου υπενθύμισε τους κινδύνους του να εμπιστεύεται κανείς τα «Trumponomics».
Καθώς επέστρεφε από την Ουάσινγκτον, ισχυρίστηκε ότι είχε πετύχει «συμφωνία» με τον Trump σε ό,τι αφορά την προσπάθεια της Nippon Steel να εξαγοράσει την US Steel.
Αρχικά, η ομάδα του Ishiba παρουσίασε τη συμφωνία ως αποκλειστική πρόσβαση της Nippon για επενδύσεις στην εμβληματική αμερικανική εταιρεία.
Τώρα, αυτή η ιδέα φαίνεται περισσότερο ως επικοινωνιακή στρατηγική παρά ως πραγματικότητα.
Στεκόμενος δίπλα στον Ishiba στον Λευκό Οίκο, ο Trump υπαινίχθηκε ουσιαστικά ότι η συμφωνία Nippon-US Steel ήταν περισσότερο… ένα ρητορικό σχήμα.
Σύμφωνα με τον Trump, «η Nippon πρόκειται να κάνει μια μεγάλη επένδυση.
Δεν ήθελα να αγοραστεί [η US Steel], αλλά μου αρέσει η επένδυση. Είμαι εντάξει με αυτό, σίγουρα».
Παρ’ όλα αυτά, η Ιαπωνία φαίνεται ικανοποιημένη με την αύξηση κατά 22% της επενδυτικής της θέσης στις ΗΠΑ σε σύγκριση με το επίπεδο του 2023.
Οι ιαπωνικές εταιρείες εξετάζουν ευκαιρίες σε τομείς όπως οι ημιαγωγοί, η τεχνητή νοημοσύνη, τα αυτοκίνητα και ο εξοπλισμός μεταφορών, το υγροποιημένο φυσικό αέριο, τα χημικά, η έρευνα και ανάπτυξη στον τομέα της μεταποίησης, οι υποδομές, τα χρηματοοικονομικά και άλλοι κλάδοι.
Oικονομία σε τροχιά… όχι για πολύ
Αυτό συμβαίνει παρά το γεγονός ότι η προεδρία Trump 2.0 καταστρέφει τους χρηματοοικονομικούς κανόνες που κρατούν την οικονομία σε τροχιά.
Μάλιστα, οι τρόποι με τους οποίους ο Aμερικανός πρόεδρος σκοπεύει να μειώσει δραστικά τους φόρους, να αυξήσει τη διαφάνεια της κυβέρνησης και να παρέμβει στην ανεξαρτησία της Ομοσπονδιακής Τράπεζας των ΗΠΑ θα μπορούσαν να θέσουν σε κίνδυνο την πιστοληπτική ικανότητα της Αμερικής.
Ταυτόχρονα, η ενδυνάμωση του δισεκατομμυριούχου της Tesla, Elon Musk, θα μπορούσε να μειώσει την εμπιστοσύνη στα αμερικανικά περιουσιακά στοιχεία.
Ειδικά μετά την είδηση ότι ο νέος Υπουργός Οικονομικών, Scott Bessent, που θεωρούνταν σταθεροποιητική δύναμη στη γη του MAGA, φέρεται να έδωσε στον Musk και την ομάδα του πρόσβαση στο ομοσπονδιακό σύστημα πληρωμών.
Σε πρόσφατο άρθρο γνώμης στους New York Times, πέντε πρώην υπουργοί Οικονομικών εξέφρασαν «σοβαρή ανησυχία» ότι οι χρηματοοικονομικές δεσμεύσεις και οι μηχανισμοί της Ουάσιγκτον ενδέχεται να υπονομευθούν «παράνομα». «Οποιαδήποτε υπόνοια επιλεκτικής αναστολής πληρωμών που έχουν εγκριθεί από το Κογκρέσο θα αποτελέσει παραβίαση της εμπιστοσύνης και, τελικά, μορφή χρεοκοπίας.
Και η αξιοπιστία μας, όταν χαθεί, θα είναι δύσκολο να ανακτηθεί» υποστήριξαν.
Συμπερασματικά, οι προκάτοχοι του Bessent προειδοποιούν: «Κανένας υπουργός Οικονομικών στις πρώτες εβδομάδες της θητείας του δεν θα έπρεπε να αναγκαστεί να καθησυχάζει το έθνος και τον κόσμο για την ακεραιότητα του συστήματος πληρωμών μας ή για τη δέσμευσή μας να εκπληρώσουμε τις χρηματοοικονομικές μας υποχρεώσεις».
Προς το παρόν, η κυβέρνηση του Ishiba επικεντρώνεται στα θετικά.
Στην προσπάθειά του να προστατεύσει την Ιαπωνία από τους δασμούς του Trump, ο Ishiba τόνισε ότι η χώρα του είναι ήδη ο μεγαλύτερος επενδυτής στις ΗΠΑ παγκοσμίως.
Όχι μόνο σε αμερικανικά ομόλογα, αλλά και ο μεγαλύτερος επενδυτής στην εταιρική Αμερική για πέντε συνεχόμενα χρόνια.
«Η Ιαπωνία είναι ο στενότερος οικονομικός εταίρος των Ηνωμένων Πολιτειών» δήλωσε ο Ishiba.
Τόνισε επίσης ότι οι ιαπωνικοί κολοσσοί αυτοκινήτων Toyota και Isuzu ανακοινώνουν φιλόδοξα σχέδια για νέες εργοστασιακές εγκαταστάσεις στις ΗΠΑ.
Δεσμεύτηκε επίσης για μεγάλη αύξηση των αγορών υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG).
Όλα αυτά συνάδουν με τα τεράστια επενδυτικά σχέδια της SoftBank στις ΗΠΑ.
Ο διευθύνων σύμβουλος, Masayoshi Son, δήλωσε ότι θα επενδύσει τουλάχιστον 100 δισεκατομμύρια δολάρια στις ΗΠΑ τα επόμενα τέσσερα χρόνια.
Πολλές από αυτές τις επενδύσεις θα σχετίζονται με την τεχνητή νοημοσύνη, κάτι που έλκει και την εύνοια του Λευκού Οίκου ο οποίος επιδιώκει να περιορίσει την επιρροή της κινεζικής startup τεχνητής νοημοσύνης DeepSeek.
Ωστόσο, το μέτρο που ενδιαφέρει περισσότερο τον Trump είναι το εμπορικό πλεόνασμα της Ιαπωνίας.
Όταν ο Trump συναντήθηκε με τον Ishiba την περασμένη εβδομάδα, τον πίεσε να μειώσει το εμπορικό πλεόνασμα της Ιαπωνίας έναντι των ΗΠΑ, που επί του παρόντος ανέρχεται σε 100 δισεκ. δολ.
Όταν η συνάντηση έφτασε στο τέλος της, ο Trump δήλωσε στους δημοσιογράφους ότι είναι διατεθειμένος να επιβάλει δασμούς στο Τόκιο αν δεν αντιστραφεί το πλεόνασμα.
Σαν να ήθελε να υπογραμμίσει το σημείο αυτό, η ομάδα Trump υπαινίσσεται ότι θα παραχωρήσει εξαίρεση στην Αυστραλία – με την οποία οι ΗΠΑ έχουν εμπορικό πλεόνασμα – από τους νέους δασμούς 25% στον χάλυβα.
Το πλεόνασμα παραμένει σημαντικό πρόβλημα για το Φιλελεύθερο Δημοκρατικό Κόμμα του Ishiba.
Η πιο συνεπής οικονομική στρατηγική του κυβερνώντος LDP τα τελευταία 25 χρόνια ήταν το αδύναμο γιεν, που ενισχύει τις εξαγωγές.
Και εδώ έρχεται ο Trump, του οποίου η κυβέρνηση ήδη αντιτίθεται στις χαμηλές εισαγωγές της Ιαπωνίας.
Δεδομένων των οικονομικών κινδύνων, η υπόσχεση του Ishiba για επενδύσεις 1 τρισεκατομμυρίου δολαρίων μοιάζει περισσότερο με δικλίδα ασφαλείας έναντι τεράστιων δασμών παρά με εμπιστοσύνη ότι οι ΗΠΑ θα είναι ελκυστικός επενδυτικός προορισμός μετά την αποχώρηση του Trump 2.0 το 2029.
«Πληρωμές λύτρων»
Μήπως η ιαπωνική επιχειρηματική κοινότητα (Japan Inc.) πιστεύει πραγματικά ότι η αμερικανική οικονομία είναι επενδυτική ευκαιρία ή μήπως κάνει εταιρικές «πληρωμές λύτρων» για να αποφύγει τη συντριβή από τους δασμούς;
«Αν και η Ιαπωνία μπορεί να μην αποφύγει τις επιπτώσεις των μελλοντικών δασμολογικών πολιτικών των ΗΠΑ, το Τόκιο ενδέχεται να αποφύγει την στοχευμένη μεταχείριση που παρατηρήθηκε σε χώρες όπως ο Καναδάς, το Μεξικό και η Κίνα», δήλωσε ο James Brady, αντιπρόεδρος της Teneo, σε σημείωμα του Σαββάτου.
«Μπορεί ακόμη και να ελπίζει σε πιο επιεική μεταχείριση από άλλες μεγάλες οικονομίες, καθώς φαίνεται να απολαμβάνει το καθεστώς ενός από τα πιο ευνοούμενα έθνη του Trump».
Η κατάσταση περιπλέκεται, όμως, από το γεγονός ότι η Τράπεζα της Ιαπωνίας αυστηροποιεί τη νομισματική της πολιτική για να περιορίσει τον πληθωρισμό, μεγάλο μέρος του οποίου προκαλείται από την αδύναμη ισοτιμία του γιεν.
Τα υψηλότερα βραχυπρόθεσμα επιτόκια των τελευταίων 17 ετών ανησυχούν νοικοκυριά και επιχειρήσεις.
Η αύξηση του κόστους δανεισμού επηρεάζει αρνητικά το επιχειρηματικό κλίμα και θα μπορούσε να θέσει σε κίνδυνο τις κυβερνητικές προσπάθειες για ταχύτερη αύξηση των μισθών ή, τουλάχιστον, να διασφαλίσει ότι οι αυξήσεις μισθών θα συμβαδίζουν με τον πληθωρισμό.
Όλα αυτά αφήνουν την Ιαπωνία με αρκετές δομικές αδυναμίες ενόψει της καταιγίδας Trump που έρχεται.
Οι λιανικές πωλήσεις είναι ήδη αδύναμες πριν καν ξεκινήσει ο ευρύτερος εμπορικός πόλεμος του Trump, ενώ οι δασμοί 10% που έχει επιβάλει στην Κίνα μπορεί να είναι μόνο η αρχή.
Αν το κόμμα του Ishiba είχε δράσει έγκαιρα για να μειώσει τη γραφειοκρατία, να ενθαρρύνει την ανάπτυξη νεοφυών επιχειρήσεων, να εκσυγχρονίσει τις αγορές εργασίας, να ενδυναμώσει τις γυναίκες ή να αυξήσει την παραγωγικότητα, η Ιαπωνία ίσως ήταν λιγότερο ευάλωτη στον εμπορικό πόλεμο του Trump.
Αυτή η πρόκληση είναι ένας από τους λόγους που το Τόκιο συνειδητοποιεί ότι τα μηδενικά επιτόκια για πάνω από 25 χρόνια είχαν αρνητικό αποτέλεσμα.
Παρόλο που η Τράπεζα της Ιαπωνίας πειραματίζεται με μηδενικά επιτόκια από το 1999, η πραγματική νομισματική επεκτατική πολιτική ξεκίνησε το 2013.
Εκείνη τη χρονιά, η κυβέρνηση ενθάρρυνε την Τράπεζα της Ιαπωνίας να κολυμπήσει στα αχαρτογράφητα νερά της ποσοτικής χαλάρωσης, αγοράζοντας μαζικά κρατικά ομόλογα και μετοχές μέσω χρηματιστηριακών αμοιβαίων κεφαλαίων (ETFs).
Μέχρι το 2018, ο ισολογισμός της Τράπεζας ξεπερνούσε το μέγεθος του ετήσιου ΑΕΠ της Ιαπωνίας.
Το πρόβλημα είναι ότι η επακόλουθη πτώση του γιεν επιστρέφει για να στοιχειώσει το Τόκιο.
«Ένα ασθενέστερο γιεν σημαίνει ότι χρειάζονται περισσότερα γιεν για να αγοραστεί η ίδια ποσότητα τροφίμων ή πετρελαίου όπως πριν» λέει ο Richard Katz, συγγραφέας του βιβλίου "The Contest for Japan’s Economic Future".
Επιπλέον, η κατάσταση αυτή μείωσε την πίεση στους πολιτικούς άρχοντες να εξισορροπήσουν τους όρους ανταγωνισμού και να αυξήσουν την ανταγωνιστικότητα.
Αφαίρεσε επίσης την πίεση στους διευθύνοντες συμβούλους να καινοτομήσουν, να αναδιαρθρώσουν και να αυξήσουν την παραγωγικότητα.
Στην τελευταία της αξιολόγηση για την ιαπωνική οικονομία, το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο υποστηρίζει ότι «η ανάπτυξη της παραγωγικότητας επιβραδύνεται εδώ και μια δεκαετία και έχει μείνει πίσω από τις ΗΠΑ.
Η μείωση της αποδοτικότητας κατανομής από τις αρχές του 2000 έχει επηρεάσει αρνητικά την παραγωγικότητα, πιθανώς λόγω της αύξησης των τριβών στην αγορά».
Το ΔΝΤ σημειώνει επίσης ότι «τα υπερβολικά χαμηλά επιτόκια στην Ιαπωνία μπορεί να επέτρεψαν σε χαμηλής παραγωγικότητας επιχειρήσεις να επιβιώσουν περισσότερο από όσο θα έπρεπε, καθυστερώντας τις αναγκαίες οικονομικές αναδιαρθρώσεις».
Οι μεταρρυθμίσεις που αποσκοπούν στη βελτίωση της κινητικότητας της εργασίας μεταξύ των επιχειρήσεων θα μπορούσαν να ενισχύσουν την αποδοτικότητα της Ιαπωνίας και να αυξήσουν την παραγωγικότητά της.
Ωστόσο, με την αποδοχή του να βρίσκεται στα επίπεδα του 30%, δεν είναι σαφές πόσο πολιτικό κεφάλαιο διαθέτει ο Ishiba για να να αναζωογονήσει τη μεταρρυθμιστική διαδικασία ή να πείσει τον Trump ότι είναι άξιος συνομιλητής.
«Η αδύναμη πολιτική θέση του Ishiba μπορεί επίσης να αποτελέσει μειονέκτημα, καθώς ο Trump τείνει να σέβεται τους ισχυρούς ηγέτες» αναφέρει ο David Bolling, αναλυτής της Eurasia Group.
Ο Bolling σημειώνει ότι ο Shinzo Abe, πρωθυπουργός της Ιαπωνίας από το 2012 έως το 2020, «απολάμβανε άνετες πλειοψηφίες στο εθνικό κοινοβούλιο όταν ήταν πρωθυπουργός, ώστε να μπορεί να διαπραγματεύεται με τον Trump από θέση πολιτικής ισχύος, κάτι που ο Ishiba δεν διαθέτει».
Λαμβανομένου υπόψη η ιαπωνική οικονομία αντιμετωπίζει σημαντικές προκλήσεις, η επιτάχυνση της διαδικασίας διαρθρωτικών αλλαγών γίνεται όλο και πιο σημαντική.
Δεν προκαλεί έκπληξη το γεγονός ότι ο υπουργός Εμπορίου του Ishiba, Yohji Muto, πιέζει την κυβέρνηση Trump για εξαίρεση από τον φόρο 25% που έχει επιβάλει η Ουάσινγκτον στον χάλυβα και το αλουμίνιο.
Ωστόσο, η πραγματική πρόκληση για το Τόκιο είναι η αγνόηση των εμπορικών ακολούθων του Trump, με επικεφαλής τον ακτιβιστή κατά της παγκοσμιοποίησης Peter Navarro.
Ακόμη και όταν ο Trump αφήνει να εννοηθεί ότι μπορεί να δώσει εξαίρεση στην Αυστραλία, ο Navarro υποστηρίζει ότι η οικονομία του πρωθυπουργού Anthony Albanese καταστρέφει την αγορά αλουμινίου των ΗΠΑ.
«Η Αυστραλία σκοτώνει την αγορά αλουμινίου μας», δήλωσε ο Navarro στο CNN. «Ο πρόεδρος Trump λέει όχι, όχι, δεν θα γίνεται αυτό πλέον».
Όλη αυτή η αβεβαιότητα θα αναγκάσει τις ιαπωνικές εταιρείες να δεσμευτούν για μεγάλες επενδύσεις στις ΗΠΑ – κάτι για το οποίο στη συνέχεια θα μετανιώσουν.
Ο πληθωρισμός στις ΗΠΑ αυξήθηκε ξανά τον Ιανουάριο, με τον δείκτη τιμών καταναλωτή να επιταχύνεται κατά 0,5%, ανεβάζοντας τον ετήσιο ρυθμό στο 3%.
«Αυτός δεν είναι καλός αριθμός», λέει ο οικονομολόγος Brian Coulton της Fitch Ratings.
«Δείχνει ότι η Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ δεν έχει ολοκληρώσει την προσπάθεια μείωσης του πληθωρισμού, τη στιγμή που εμφανίζονται νέοι πληθωριστικοί κίνδυνοι, π.χ. αυξήσεις δασμών και συρρίκνωση του εργατικού δυναμικού».
Αυτό σίγουρα περιπλέκει τις ελπίδες ότι η Fed θα μειώσει τα επιτόκια το 2025.
Στην πραγματικότητα, ενισχύει το επιχείρημα ότι είναι πιθανότερο η Fed να αυστηροποιήσει παρά να χαλαρώσει τη νομισματική πολιτική της.
Αυτή η αβεβαιότητα προσθέτει σύγχυση στις εταιρικές διοικήσεις από τη Νέα Υόρκη έως το Τόκιο.
Προϊόντος του χρόνου, οι Ιάπωνες επιχειρηματίες θα δυσκολεύονται να τηρήσουν τις δεσμεύσεις τους για επενδύσεις στις ΗΠΑ.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η SoftBank του Son, η οποία κατέγραψε απροσδόκητη ζημία 2,4 δισεκατομμυρίων δολαρίων το τέταρτο τρίμηνο του έτους, λόγω προβλημάτων με το Vision Fund.
Αυτό εγείρει νέα ερωτήματα σχετικά με την ικανότητα του Son να υλοποιήσει τις δεσμεύσεις του για επενδύσεις ύψους 500 δισεκατομμυρίων δολαρίων, μαζί με την OpenAI, στο έργο Stargate AI που ανακοίνωσε ο Trump τον περασμένο μήνα σε μια εντυπωσιακή εκδήλωση στον Λευκό Οίκο.
Η είδηση οδήγησε την εταιρεία Fitch CreditSights να υποβαθμίσει τη σύστασή της για τα ομόλογα της SoftBank σε δολάρια και ευρώ από «αγορά» σε «υποαπόδοση».
Όπως αναφέρει η αναλύτρια της CreditSights, Mary Pollock, «θεωρούμε ότι υπάρχει περιθώριο για περαιτέρω πτώση, καθώς η SoftBank είναι πρόθυμη και ικανή να αυξήσει τις επενδύσεις της μέσω στρατηγικών χρηματοδότησης έργων».
Προς το παρόν, η οικονομία του Ishiba έχει μια σχετικά καλή επενδυτική ιστορία να παρουσιάσει στον Trump.
Η Toyota Tsusho, θυγατρική της Toyota, κατασκευάζει μια μονάδα παραγωγής μπαταριών ύψους 14 δισεκατομμυρίων δολαρίων στη Βόρεια Καρολίνα, η οποία μπορεί να ξεκινήσει αποστολές τον Απρίλιο.
Η Honda επενδύει 1 δισεκατομμύριο δολάρια στην αναβάθμιση εργοστασίων της στο Οχάιο και σχεδιάζει να ξεκινήσει την παραγωγή ηλεκτρικών οχημάτων στις ΗΠΑ σύντομα.
Η Resonac Holdings εξετάζει την αγορά γης στη Silicon Valley για τη συναρμολόγηση προηγμένων ημιαγωγών.
Η Sumitomo Chemical εγκαινιάζει μια μονάδα παραγωγής στο Τέξας, συμμετέχοντας στην ανανεωμένη εφοδιαστική αλυσίδα των ΗΠΑ για ημιαγωγούς.
Τον Αύγουστο, η Nissin Foods Holdings, γνωστή για τα ράμεν της, θα ανοίξει το πρώτο της εργοστάσιο στις ΗΠΑ μετά από σχεδόν 50 χρόνια.
Ο κολοσσός της σόγιας Kikkoman προγραμματίζει να ξεκινήσει αποστολές από το Ουισκόνσιν μέχρι το επόμενο έτος. Και η λίστα συνεχίζεται.
Το μεγάλο ερώτημα, βέβαια, είναι αν η μακροοικονομική πορεία των ΗΠΑ θα παραμείνει σε τροχιά τα επόμενα τέσσερα χρόνια.
Καθώς ο Trump και ο Musk ανατρέπουν κυβερνητικές υπηρεσίες και προκαλούν ρυθμιστικό χάος, οι αγορές μπορεί να μην ακολουθήσουν το παιχνίδι.
Το ίδιο ισχύει και για το δημόσιο χρέος των ΗΠΑ, που ξεπερνά τα 36 τρισεκατομμύρια δολάρια, τη στιγμή που ο Trump απειλεί να παρέμβει στη νομισματική πολιτική της Fed, να αποδυναμώσει το δολάριο και να επιβάλει ένα τσουνάμι δασμών που το παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό σύστημα ίσως δεν δει να έρχεται.
Η ιαπωνική επιχειρηματική κοινότητα μπορεί να προσπαθήσει να ξεφύγει ή να μετριάσει τις επιπτώσεις, αλλά καμία ασιατική οικονομία —φίλος ή αντίπαλος— δεν είναι πιθανό να ξεφύγει από τη λαίλαπα του Trump 2.0 κατά του ελεύθερου εμπορίου.
www.bankingnews.gr
Σχόλια αναγνωστών