Οι λαϊκιστές ηγέτες επισημαίνουν συνήθως ότι οι γραφειοκράτες των Βρυξελλών είναι μη εκλεγμένοι.
Άλλη μια χρονιά, άλλη μια απειλή για την επιβίωση της Ευρωπαϊκής Ένωσης καθώς ο λαϊκισμός αναδύεται στην Ευρώπη και κυριαρχεί αναφέρει σε άρθρο του ο Daniel Gros διευθυντής του Κέντρου Μελετών Ευρωπαϊκής Πολιτικής European Policy Studies στο Project Syndicate.
Τα καλά νέα είναι ότι η μεγαλύτερη αναστάτωση του 2016, το Brexit, φαίνεται διαχειρίσιμο.
Τα κακά νέα είναι ότι τόσο η Γαλλία όσο και η Ιταλία αντιμετωπίζουν την προοπτική οι λαϊκιστικές να αναλάβουν την εξουσία το 2017.
Ένα τέτοιο αποτέλεσμα θα μπορούσε να σημάνει το τέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Η ΕΕ έχει καταστεί πρόσφατα πρωταρχικός στόχος για τους λαϊκιστές.
Το φαινόμενο εκδηλώθηκε για πρώτη φορά στην Ελλάδα, όταν ο αριστερός ΣΥΡΙΖΑ, εκφραστής τους αριστερού λαικισμού, ήρθε στην εξουσία τον Ιανουάριο του 2015.
Αλλά ο ΣΥΡΙΖΑ δεν προσπαθεί να βγάλει την Ελλάδα από την ΕΕ προσπαθεί να πετύχει μια καλύτερη συμφωνία με τους πιστωτές που έχουν επιβάλλει καταστροφικά μέτρα λιτότητας για τους Έλληνες πολίτες.
Η προσέγγιση του ΣΥΡΙΖΑ αντανακλούσε σε μεγάλο βαθμό τη βούληση του λαού.
Στο δημοψήφισμα του Ιουνίου του 2015 ψηφοφόροι απέρριψαν συντριπτικά μια συμφωνία που πρότειναν οι δανειστές στην Ελλάδα, που θα σήμαινε ακόμα περισσότερη λιτότητα.
Ωστόσο, η αποδοχή στο τέλος της συμφωνίας με τους δανειστές από την κυβέρνηση μόλις λίγες ημέρες αργότερα έλαβε ευρεία υποστήριξη.
Οι Έλληνες ψηφοφόροι κατανόησαν ότι δεν άξιζε να χάσουν την ένταξη στην ευρωζώνη για να πετύχουν μια καλύτερη συμφωνία με τους δανειστές.
Προφανώς δεν θεωρούν όλοι την ένταξη στην ΕΕ ότι αξίζει θυσίες.
Αλλά υπάρχει ένα ρεύμα στις επικρίσεις κατά της ΕΕ, κυρίως στον οικονομικό τομέα.
Η κριτική ήταν πιο οξεία στις χώρες που επλήγησαν περισσότερο από την κρίση του ευρώ ή που αντιμετωπίζουν ακραία λιτότητα ή πιο πρόσφατα, σε όσους θεωρούν ότι έχουν μείνει πίσω στις εμπορικές συμφωνίες.
Ο δεξιός λαϊκισμός έχει κερδίσει έδαφος στην ισχυρές οικονομίες (Αυστρία) και σε χώρες όπου τα οφέλη από την ένταξη στην ΕΕ είναι κάπως υπαρκτά (Ουγγαρία και Πολωνία).
Στη Γαλλία, δεν υπήρξε ποτέ καμία ΕΕ που επέβαλλε λιτότητα, ενώ ακόμη και ο Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Jean-Claude Juncker παραδέχθηκε ότι δεν μπορούν να επιβληθούν δημοσιονομικοί κανόνες στην Γαλλία, «γιατί είναι η Γαλλία»
Τώρα, οι λαϊκιστές επικεντρώνονται όχι στο τι κάνει η ΕΕ, αλλά σε αυτό που αντιπροσωπεύει.
Αντί να τίθεται το ερώτημα εάν η ΕΕ έχει κάνει τους ανθρώπους πλουσιότερους ή φτωχότερους, οι λαϊκιστές εστιάζονται σε μια πιο θεμελιώδη και ισχυρή ερώτηση:
«Ποιοι είμαστε»
Σε μια εποχή μεγάλης κλίμακας μετανάστευσης, αυτή η στροφή δεν αποτελεί έκπληξη.
Οι κοινωνίες παλεύουν με την πολυπολιτισμικότητα.
Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο οι περισσότεροι παρατηρητές των λαϊκιστικών κομμάτων, ειδικά των δεξιών κομμάτων, έχουν επικεντρωθεί στη στάση απέναντι των αλλοδαπών και των μειονοτήτων.
Οι λαϊκιστές ηγέτες λειτουργούν με βάση την υπόθεση ότι η βούληση του «λαού» - όπως ορίζεται από τον λαϊκισμό - δεν θα πρέπει να περιορίζεται θεσμικά.
Όμως η θεμελιώδης αρχή της φιλελεύθερης δημοκρατίας ορίζει ότι η εξουσία της πλειοψηφίας πρέπει να περιορίζεται, για να προστατεύονται οι μειονότητες κ.α..
Τα όρια της εξουσίας της πλειοψηφίας προσδιορίζονται συνήθως μέσα από αυτό που οι Αμερικανοί αποκαλούν «έλεγχος και ισορροπία» τα οποία περιλαμβάνουν, για παράδειγμα, ένα ανεξάρτητο δικαστικό σώμα και υπερ-πλειοψηφίες για να αλλάξουν τα θεμελιώδη στοιχεία του πολιτικού συστήματος.
Και τα όρια αυτά λειτουργούν συνήθως, τουλάχιστον για το μεγαλύτερο μέρος της κοινωνίας.
Στο Ηνωμένο Βασίλειο, για παράδειγμα, τρεις δικαστές του ανώτατου δικαστηρίου αποφάνθηκαν ότι μόνο το Κοινοβούλιο - μπορεί να ενεργοποιήσει το άρθρο 50 της Συνθήκης της Λισαβόνας, που αποτελεί την επίσημη διαδικασία για την έξοδο από την ΕΕ.
Αλλά οι λαϊκιστές πολιτικοί ενοχλούνται από τέτοιους περιορισμούς.
Ο Πρωθυπουργός της Ουγγαρίας Viktor Orban έχει όχι μόνο δηλώσει ανοιχτά την προτίμησή του προς μια «ανελεύθερη» δημοκρατία» αλλά εργάστηκε για να διαλύσει τους ελέγχους στην κυβέρνησή του.
Το ίδιο ισχύει και για λαϊκιστική κυβέρνηση της Πολωνίας, του οποίου ο de facto ηγέτης, Γιάροσλαβ Καζίνσκι, δεν έχει ακόμη επίσημη θέση στη διοίκηση.
Λαμβάνοντας υπόψη την περιφρόνησή τους για τους ανεξάρτητους θεσμούς, δεν είναι δύσκολο να καταλάβει κανείς γιατί οι λαϊκιστές εναντιώθηκαν στην ΕΕ, η οποία είναι, κατά μία έννοια, η πεμπτουσία της φιλελεύθερης δημοκρατίας.
Κατά μια άλλη άποψη, ωστόσο, η ΕΕ πάσχει από ανεπαρκή δημοκρατία:
Οι λαϊκιστές ηγέτες επισημαίνουν συνήθως ότι οι γραφειοκράτες των Βρυξελλών είναι μη εκλεγμένοι και το επιχείρημα αυτό το επικαλούνται και οι αριστεροί και οι δεξιοί λαικιστές.
Η πραγματικότητα, βέβαια, είναι ότι οι δημοκρατικά εκλεγμένες κυβερνήσεις και τα κοινοβούλια έχουν ορίσει αντιπροσώπους.
Όμως οι λαϊκιστές τονίζουν ότι οι γραφειοκράτες αποτελούν μέρος της ελίτ που επιλέγονται από τις άλλες ελίτ για να ματαιώσουν τη βούληση του λαού.
Ορισμένοι πολιτικοί υποκύπτουν στην λαϊκή πίεση, υιοθετώντας τη ρητορική - ακόμα και το πρόγραμμα - των λαϊκιστικών αντιπάλων τους.
Όμως, η ΕΕ δεν μπορεί να κάνει κάτι τέτοιο, χωρίς ουσιαστικά να επισπεύσει τον θάνατο της.
Η ΕΕ δεν μπορεί να αλλάξει αυτό που αντιπροσωπεύει.
Δεν μπορεί να δεχτεί, πολύ λιγότερο εκ των προτέρων, την έννοια ότι οι έλεγχοι και οι ισορροπίες αποτελούν εμπόδια για την πρόοδο ή ότι οι ξένοι απειλούν τον ευρωπαϊκό τρόπο ζωής.
Η ΕΕ πρέπει να εξακολουθήσει να αποτελεί προπύργιο της φιλελεύθερης δημοκρατίας.
Ωστόσο στο σημερινό περιβάλλον, η πολυεπίπεδη δημοκρατία και η ανοικτή οικονομία δεν μπορεί να ανταγωνιστεί τους λαϊκιστές και τις ευγενείς υποσχέσεις τους.
www.bankingnews.gr
Τα καλά νέα είναι ότι η μεγαλύτερη αναστάτωση του 2016, το Brexit, φαίνεται διαχειρίσιμο.
Τα κακά νέα είναι ότι τόσο η Γαλλία όσο και η Ιταλία αντιμετωπίζουν την προοπτική οι λαϊκιστικές να αναλάβουν την εξουσία το 2017.
Ένα τέτοιο αποτέλεσμα θα μπορούσε να σημάνει το τέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Η ΕΕ έχει καταστεί πρόσφατα πρωταρχικός στόχος για τους λαϊκιστές.
Το φαινόμενο εκδηλώθηκε για πρώτη φορά στην Ελλάδα, όταν ο αριστερός ΣΥΡΙΖΑ, εκφραστής τους αριστερού λαικισμού, ήρθε στην εξουσία τον Ιανουάριο του 2015.
Αλλά ο ΣΥΡΙΖΑ δεν προσπαθεί να βγάλει την Ελλάδα από την ΕΕ προσπαθεί να πετύχει μια καλύτερη συμφωνία με τους πιστωτές που έχουν επιβάλλει καταστροφικά μέτρα λιτότητας για τους Έλληνες πολίτες.
Η προσέγγιση του ΣΥΡΙΖΑ αντανακλούσε σε μεγάλο βαθμό τη βούληση του λαού.
Στο δημοψήφισμα του Ιουνίου του 2015 ψηφοφόροι απέρριψαν συντριπτικά μια συμφωνία που πρότειναν οι δανειστές στην Ελλάδα, που θα σήμαινε ακόμα περισσότερη λιτότητα.
Ωστόσο, η αποδοχή στο τέλος της συμφωνίας με τους δανειστές από την κυβέρνηση μόλις λίγες ημέρες αργότερα έλαβε ευρεία υποστήριξη.
Οι Έλληνες ψηφοφόροι κατανόησαν ότι δεν άξιζε να χάσουν την ένταξη στην ευρωζώνη για να πετύχουν μια καλύτερη συμφωνία με τους δανειστές.
Προφανώς δεν θεωρούν όλοι την ένταξη στην ΕΕ ότι αξίζει θυσίες.
Αλλά υπάρχει ένα ρεύμα στις επικρίσεις κατά της ΕΕ, κυρίως στον οικονομικό τομέα.
Η κριτική ήταν πιο οξεία στις χώρες που επλήγησαν περισσότερο από την κρίση του ευρώ ή που αντιμετωπίζουν ακραία λιτότητα ή πιο πρόσφατα, σε όσους θεωρούν ότι έχουν μείνει πίσω στις εμπορικές συμφωνίες.
Ο δεξιός λαϊκισμός έχει κερδίσει έδαφος στην ισχυρές οικονομίες (Αυστρία) και σε χώρες όπου τα οφέλη από την ένταξη στην ΕΕ είναι κάπως υπαρκτά (Ουγγαρία και Πολωνία).
Στη Γαλλία, δεν υπήρξε ποτέ καμία ΕΕ που επέβαλλε λιτότητα, ενώ ακόμη και ο Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Jean-Claude Juncker παραδέχθηκε ότι δεν μπορούν να επιβληθούν δημοσιονομικοί κανόνες στην Γαλλία, «γιατί είναι η Γαλλία»
Τώρα, οι λαϊκιστές επικεντρώνονται όχι στο τι κάνει η ΕΕ, αλλά σε αυτό που αντιπροσωπεύει.
Αντί να τίθεται το ερώτημα εάν η ΕΕ έχει κάνει τους ανθρώπους πλουσιότερους ή φτωχότερους, οι λαϊκιστές εστιάζονται σε μια πιο θεμελιώδη και ισχυρή ερώτηση:
«Ποιοι είμαστε»
Σε μια εποχή μεγάλης κλίμακας μετανάστευσης, αυτή η στροφή δεν αποτελεί έκπληξη.
Οι κοινωνίες παλεύουν με την πολυπολιτισμικότητα.
Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο οι περισσότεροι παρατηρητές των λαϊκιστικών κομμάτων, ειδικά των δεξιών κομμάτων, έχουν επικεντρωθεί στη στάση απέναντι των αλλοδαπών και των μειονοτήτων.
Οι λαϊκιστές ηγέτες λειτουργούν με βάση την υπόθεση ότι η βούληση του «λαού» - όπως ορίζεται από τον λαϊκισμό - δεν θα πρέπει να περιορίζεται θεσμικά.
Όμως η θεμελιώδης αρχή της φιλελεύθερης δημοκρατίας ορίζει ότι η εξουσία της πλειοψηφίας πρέπει να περιορίζεται, για να προστατεύονται οι μειονότητες κ.α..
Τα όρια της εξουσίας της πλειοψηφίας προσδιορίζονται συνήθως μέσα από αυτό που οι Αμερικανοί αποκαλούν «έλεγχος και ισορροπία» τα οποία περιλαμβάνουν, για παράδειγμα, ένα ανεξάρτητο δικαστικό σώμα και υπερ-πλειοψηφίες για να αλλάξουν τα θεμελιώδη στοιχεία του πολιτικού συστήματος.
Και τα όρια αυτά λειτουργούν συνήθως, τουλάχιστον για το μεγαλύτερο μέρος της κοινωνίας.
Στο Ηνωμένο Βασίλειο, για παράδειγμα, τρεις δικαστές του ανώτατου δικαστηρίου αποφάνθηκαν ότι μόνο το Κοινοβούλιο - μπορεί να ενεργοποιήσει το άρθρο 50 της Συνθήκης της Λισαβόνας, που αποτελεί την επίσημη διαδικασία για την έξοδο από την ΕΕ.
Αλλά οι λαϊκιστές πολιτικοί ενοχλούνται από τέτοιους περιορισμούς.
Ο Πρωθυπουργός της Ουγγαρίας Viktor Orban έχει όχι μόνο δηλώσει ανοιχτά την προτίμησή του προς μια «ανελεύθερη» δημοκρατία» αλλά εργάστηκε για να διαλύσει τους ελέγχους στην κυβέρνησή του.
Το ίδιο ισχύει και για λαϊκιστική κυβέρνηση της Πολωνίας, του οποίου ο de facto ηγέτης, Γιάροσλαβ Καζίνσκι, δεν έχει ακόμη επίσημη θέση στη διοίκηση.
Λαμβάνοντας υπόψη την περιφρόνησή τους για τους ανεξάρτητους θεσμούς, δεν είναι δύσκολο να καταλάβει κανείς γιατί οι λαϊκιστές εναντιώθηκαν στην ΕΕ, η οποία είναι, κατά μία έννοια, η πεμπτουσία της φιλελεύθερης δημοκρατίας.
Κατά μια άλλη άποψη, ωστόσο, η ΕΕ πάσχει από ανεπαρκή δημοκρατία:
Οι λαϊκιστές ηγέτες επισημαίνουν συνήθως ότι οι γραφειοκράτες των Βρυξελλών είναι μη εκλεγμένοι και το επιχείρημα αυτό το επικαλούνται και οι αριστεροί και οι δεξιοί λαικιστές.
Η πραγματικότητα, βέβαια, είναι ότι οι δημοκρατικά εκλεγμένες κυβερνήσεις και τα κοινοβούλια έχουν ορίσει αντιπροσώπους.
Όμως οι λαϊκιστές τονίζουν ότι οι γραφειοκράτες αποτελούν μέρος της ελίτ που επιλέγονται από τις άλλες ελίτ για να ματαιώσουν τη βούληση του λαού.
Ορισμένοι πολιτικοί υποκύπτουν στην λαϊκή πίεση, υιοθετώντας τη ρητορική - ακόμα και το πρόγραμμα - των λαϊκιστικών αντιπάλων τους.
Όμως, η ΕΕ δεν μπορεί να κάνει κάτι τέτοιο, χωρίς ουσιαστικά να επισπεύσει τον θάνατο της.
Η ΕΕ δεν μπορεί να αλλάξει αυτό που αντιπροσωπεύει.
Δεν μπορεί να δεχτεί, πολύ λιγότερο εκ των προτέρων, την έννοια ότι οι έλεγχοι και οι ισορροπίες αποτελούν εμπόδια για την πρόοδο ή ότι οι ξένοι απειλούν τον ευρωπαϊκό τρόπο ζωής.
Η ΕΕ πρέπει να εξακολουθήσει να αποτελεί προπύργιο της φιλελεύθερης δημοκρατίας.
Ωστόσο στο σημερινό περιβάλλον, η πολυεπίπεδη δημοκρατία και η ανοικτή οικονομία δεν μπορεί να ανταγωνιστεί τους λαϊκιστές και τις ευγενείς υποσχέσεις τους.
www.bankingnews.gr
Σχόλια αναγνωστών