Ο κεμαλισμός μπορεί από πολλούς ευρωπαίους να θεωρήθηκε θετική εξέλιξη αλλά πολλοί παραβλέπουν ότι ο Κεμάλ δεν απείχε πολύ από τον Ευρωπαϊκό φασισμό....
Ο απόηχος από το αποτυχημένο στρατιωτικό πραξικόπημα της Τουρκίας θέτει ένα θεμελιώδες ερώτημα:
Ο Erdogan ο πρόεδρος της Τουρκίας θα συνεχίσει να ασκεί αυταρχική εξουσία με εκδίκηση ή θα προσεγγίσει τους αντιπάλους του γεφυρώνοντας τις βαθιές ρωγμές στην τουρκική κοινωνία;
Σε άρθρο του ο Shlomo Avineri, Professor of Political Science at the Hebrew University of Jerusalem στο Project Syndicate αναφέρει ότι αν κρίνουμε από τα προηγούμενα ιστορικά παραδείγματα, τα αυταρχικά ή ημιαυταρχικά καθεστώτα συνήθως οδηγούνται σε σκλήρυνση όχι σε μετριοπάθεια.
Οι κινήσεις του Erdogan από την κατάρρευση του πραξικοπήματος επιβεβαιώνουν το πιο απαισιόδοξο σενάριο με μαζικές συλλήψεις και εκκαθαρίσεις, χιλιάδων στρατιωτικών, δικαστών, αστυνομικών και καθηγητών.
Ωστόσο, θα ήταν λάθος να δούμε το τι συμβαίνει τώρα στην Τουρκία αποκλειστικά μέσα από το πρίσμα της προσωπικότητας του Erdogan και των αυταρχικών πολιτικών του.
Θα πρέπει να αποτιμήσουμε την ριζική εκκοσμίκευση του ιδρυτή της σύγχρονης Τουρκίας, Κεμάλ Ατατούρκ...
Το ΑΚΡ το κόμμα του Erdogan αρχικά φάνηκε ότι προσπάθησε να συνδυάσει τον κεμαλισμό με τον αυταρχισμό.
Ο κεμαλισμός μπορεί από πολλούς ευρωπαίους να θεωρήθηκε θετική εξέλιξη αλλά πολλοί παραβλέπουν ότι ο Κεμάλ δεν απείχε πολύ από τον Ευρωπαϊκό φασισμό - ένα εθνικιστικό μονοκομματικό κράτος με τον Ατατούρκ στην κορυφή -.
Ο Κεμαλικός και ο κοσμικός χαρακτήρας του κράτους δεν ήταν η έκφραση μιας ευρείας, λαϊκής κινητοποίησης.
Επιβλήθηκε από μια μικρή αστική ελίτ - στρατιωτική και πνευματική - σε μια παραδοσιακή και κυρίως αγροτική κοινωνία χαμηλής μόρφωσης.
Ο κεμαλισμός εισήγαγε όχι μόνο μια παραλλαγή του λατινικού αλφαβήτου, το οποίο ήταν εντελώς αποκομμένο από οποιαδήποτε σύνδεση με την ιστορία και τον πολιτισμό της Τουρκίας.
Απαγόρευσε επίσης τις παραδοσιακές μορφές της ενδυμασίας (φέσι, φαρδιά παντελόνια για τους άνδρες, μαντίλες για τις γυναίκες) και ανάγκασε τους Τούρκους να φέρουν ευρωπαϊκή ενδυματολογία.
Όλα τα Αραβικά ή μουσουλμανικά επώνυμα έπρεπε να αλλάξουν σε τουρκόφωνα.
Καμία ευρωπαϊκή κοινωνία δεν είχε ή έχει βιώσει μια τόσο ριζική διαδικασία από πάνω προς τα κάτω.... μια τόσο ριζική πολιτιστική επανάσταση.
Στη Δύση, η εκκοσμίκευση πήγαν χέρι-χέρι με το έργο του Διαφωτισμού του εκδημοκρατισμού και της απελευθέρωσης.
Στην Τουρκία - και σε μια λιγότερο ριζοσπαστική μορφή του Σάχη στο Ιράν και υπό στρατιωτικές δικτατορίες σε χώρες όπως η Αίγυπτος, η Τυνησία, η Συρία και το Ιράκ - ο πληθυσμός δεν είχε ποτέ επιλογή.
Η εκλογική νίκη του ΑΚΡ το 2002 (καθώς και οι συγκρίσιμες εξελίξεις σε άλλες μουσουλμανικές χώρες) ήταν, κατά κάποιο τρόπο, η επιστροφή του καταπιεσμένων.
Την ίδια στιγμή, ο οικονομικός εκσυγχρονισμός έφερε κοινωνική κινητικότητα προς τους συντηρητικούς, που οδήγησε στην εμφάνιση μιας νέας αστικής τάξης που επέμενε στις παραδοσιακές θρησκευτικές αξίες.
Αυτοί είδαν την κεμαλική ελίτ - βολεμένη στο στρατό, τη γραφειοκρατία, το δικαστικό σώμα και τα πανεπιστήμια - ως καταπιεστές.
Αυτοί οι ψηφοφόροι αποτέλεσαν τη βάση του ΑΚΡ και το νομιμοποίησαν εκλογικά.
Το πρόσφατο πραξικόπημα στην Τουρκία - η ασπίδα του κεμαλικού κοσμικού κράτους είναι ο στρατός - για να ανατρέψει τη βούληση του λαού (όπως έχει γίνει 3 φορές στον τελευταίο μισό αιώνα) επιβεβαιώνει τη συνεχιζόμενη σύγκρουση μεταξύ του κοσμικού κράτους και της δημοκρατίας στην Τουρκία.
Ταυτόχρονα, η εξωτερική πολιτική του Erdogan κατά τα τελευταία χρόνια υπήρξε κάθε άλλο παρά επιτυχής.
H αρχική δέσμευσή του για «μηδενικές συγκρούσεις με τους γείτονες» έχει οδηγήσει, σε αντίθετα αποτελέσματα.
Επιδεινώθηκαν οι σχέσεις με την Αρμενία, τη Ρωσία, το Ισραήλ και την Αίγυπτο και βεβαίως με την Συρία.
Οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Ευρωπαϊκή Ένωση βρέθηκαν να τον υποστηρίζουν, έστω και με αυτοσυγκράτηση, κατά την τελευταία απόπειρα πραξικοπήματος.
Αυτό μαρτυρεί το θεμελιώδες συμφέρον των δυτικών δυνάμεων που είναι μια σταθερή Τουρκία, η οποία χρειάζεται η ΕΕ προκειμένου να σταματήσουν οι μεταναστευτικές ροές, κυρίως από τη Συρία.
Επίσης οι ΗΠΑ χρειάζονται την Τουρκία κατά του ισλαμικού κράτους.
Αλλά η βίαιη απάντηση του Erdogan στην απόπειρα πραξικοπήματος, η οποία μπορεί να περιλαμβάνει και εικονικές δίκες, εκτός από την «κάθαρση» των δημόσιων οργανισμών.
Το κοσμικό κράτος στην Τουρκία έχει δύο υποστηρικτές το κίνημα Gulen και τον στρατό.
Οι τρομοκρατικές επιθέσεις δεν προέρχονται μόνο από το Ισλαμικό Κράτος, αλλά και από Κούρδους μαχητές, των οποίων οι απαιτήσεις για αυτονομία αμφισβητούν την ιδέα ενός αδιαίρετου τουρκικού έθνους - ακρογωνιαίο λίθο του κεμαλικού κράτους.
Πριν από την απόπειρα πραξικοπήματος, ο Erdogan έκανε σημαντικές κινήσεις για να μειωθεί η ένταση με τη Ρωσία και το Ισραήλ και οι προσπάθειες αυτές θα συνεχιστούν.
Ωστόσο, ο εμφύλιος πόλεμος της Συρίας δεν φαίνεται τελειώνει και η de facto κατάρρευση της Συρίας ως ένα συνεκτικό κράτος θα συνεχίζει να επιδρά στην τουρκική πολιτική και την κοινωνική συνοχή.
Τελικά, ο κεμαλικός κοσμικός χαρακτήρας του κράτους με στήριξη από το στρατό αποδείχθηκε μη βιώσιμο:
Η κατεδάφιση αυτού του κεμαλικού κράτους από το ΑΚΡ απολαμβάνει ευρείας υποστήριξης.
Αλλά το αποτυχημένο πραξικόπημα είναι πιθανό να ενισχύσει τις φιλελεύθερες απόψεις της δημοκρατίας απέναντι στον αυταρχισμό του Erdogan που έρχεται σε αντίθεση με τον πλουραλισμό, τα ανθρώπινα δικαιώματα και την ελευθερία του λόγου.
www.bankingnews.gr
Ο Erdogan ο πρόεδρος της Τουρκίας θα συνεχίσει να ασκεί αυταρχική εξουσία με εκδίκηση ή θα προσεγγίσει τους αντιπάλους του γεφυρώνοντας τις βαθιές ρωγμές στην τουρκική κοινωνία;
Σε άρθρο του ο Shlomo Avineri, Professor of Political Science at the Hebrew University of Jerusalem στο Project Syndicate αναφέρει ότι αν κρίνουμε από τα προηγούμενα ιστορικά παραδείγματα, τα αυταρχικά ή ημιαυταρχικά καθεστώτα συνήθως οδηγούνται σε σκλήρυνση όχι σε μετριοπάθεια.
Οι κινήσεις του Erdogan από την κατάρρευση του πραξικοπήματος επιβεβαιώνουν το πιο απαισιόδοξο σενάριο με μαζικές συλλήψεις και εκκαθαρίσεις, χιλιάδων στρατιωτικών, δικαστών, αστυνομικών και καθηγητών.
Ωστόσο, θα ήταν λάθος να δούμε το τι συμβαίνει τώρα στην Τουρκία αποκλειστικά μέσα από το πρίσμα της προσωπικότητας του Erdogan και των αυταρχικών πολιτικών του.
Θα πρέπει να αποτιμήσουμε την ριζική εκκοσμίκευση του ιδρυτή της σύγχρονης Τουρκίας, Κεμάλ Ατατούρκ...
Το ΑΚΡ το κόμμα του Erdogan αρχικά φάνηκε ότι προσπάθησε να συνδυάσει τον κεμαλισμό με τον αυταρχισμό.
Ο κεμαλισμός μπορεί από πολλούς ευρωπαίους να θεωρήθηκε θετική εξέλιξη αλλά πολλοί παραβλέπουν ότι ο Κεμάλ δεν απείχε πολύ από τον Ευρωπαϊκό φασισμό - ένα εθνικιστικό μονοκομματικό κράτος με τον Ατατούρκ στην κορυφή -.
Ο Κεμαλικός και ο κοσμικός χαρακτήρας του κράτους δεν ήταν η έκφραση μιας ευρείας, λαϊκής κινητοποίησης.
Επιβλήθηκε από μια μικρή αστική ελίτ - στρατιωτική και πνευματική - σε μια παραδοσιακή και κυρίως αγροτική κοινωνία χαμηλής μόρφωσης.
Ο κεμαλισμός εισήγαγε όχι μόνο μια παραλλαγή του λατινικού αλφαβήτου, το οποίο ήταν εντελώς αποκομμένο από οποιαδήποτε σύνδεση με την ιστορία και τον πολιτισμό της Τουρκίας.
Απαγόρευσε επίσης τις παραδοσιακές μορφές της ενδυμασίας (φέσι, φαρδιά παντελόνια για τους άνδρες, μαντίλες για τις γυναίκες) και ανάγκασε τους Τούρκους να φέρουν ευρωπαϊκή ενδυματολογία.
Όλα τα Αραβικά ή μουσουλμανικά επώνυμα έπρεπε να αλλάξουν σε τουρκόφωνα.
Καμία ευρωπαϊκή κοινωνία δεν είχε ή έχει βιώσει μια τόσο ριζική διαδικασία από πάνω προς τα κάτω.... μια τόσο ριζική πολιτιστική επανάσταση.
Στη Δύση, η εκκοσμίκευση πήγαν χέρι-χέρι με το έργο του Διαφωτισμού του εκδημοκρατισμού και της απελευθέρωσης.
Στην Τουρκία - και σε μια λιγότερο ριζοσπαστική μορφή του Σάχη στο Ιράν και υπό στρατιωτικές δικτατορίες σε χώρες όπως η Αίγυπτος, η Τυνησία, η Συρία και το Ιράκ - ο πληθυσμός δεν είχε ποτέ επιλογή.
Η εκλογική νίκη του ΑΚΡ το 2002 (καθώς και οι συγκρίσιμες εξελίξεις σε άλλες μουσουλμανικές χώρες) ήταν, κατά κάποιο τρόπο, η επιστροφή του καταπιεσμένων.
Την ίδια στιγμή, ο οικονομικός εκσυγχρονισμός έφερε κοινωνική κινητικότητα προς τους συντηρητικούς, που οδήγησε στην εμφάνιση μιας νέας αστικής τάξης που επέμενε στις παραδοσιακές θρησκευτικές αξίες.
Αυτοί είδαν την κεμαλική ελίτ - βολεμένη στο στρατό, τη γραφειοκρατία, το δικαστικό σώμα και τα πανεπιστήμια - ως καταπιεστές.
Αυτοί οι ψηφοφόροι αποτέλεσαν τη βάση του ΑΚΡ και το νομιμοποίησαν εκλογικά.
Το πρόσφατο πραξικόπημα στην Τουρκία - η ασπίδα του κεμαλικού κοσμικού κράτους είναι ο στρατός - για να ανατρέψει τη βούληση του λαού (όπως έχει γίνει 3 φορές στον τελευταίο μισό αιώνα) επιβεβαιώνει τη συνεχιζόμενη σύγκρουση μεταξύ του κοσμικού κράτους και της δημοκρατίας στην Τουρκία.
Ταυτόχρονα, η εξωτερική πολιτική του Erdogan κατά τα τελευταία χρόνια υπήρξε κάθε άλλο παρά επιτυχής.
H αρχική δέσμευσή του για «μηδενικές συγκρούσεις με τους γείτονες» έχει οδηγήσει, σε αντίθετα αποτελέσματα.
Επιδεινώθηκαν οι σχέσεις με την Αρμενία, τη Ρωσία, το Ισραήλ και την Αίγυπτο και βεβαίως με την Συρία.
Οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Ευρωπαϊκή Ένωση βρέθηκαν να τον υποστηρίζουν, έστω και με αυτοσυγκράτηση, κατά την τελευταία απόπειρα πραξικοπήματος.
Αυτό μαρτυρεί το θεμελιώδες συμφέρον των δυτικών δυνάμεων που είναι μια σταθερή Τουρκία, η οποία χρειάζεται η ΕΕ προκειμένου να σταματήσουν οι μεταναστευτικές ροές, κυρίως από τη Συρία.
Επίσης οι ΗΠΑ χρειάζονται την Τουρκία κατά του ισλαμικού κράτους.
Αλλά η βίαιη απάντηση του Erdogan στην απόπειρα πραξικοπήματος, η οποία μπορεί να περιλαμβάνει και εικονικές δίκες, εκτός από την «κάθαρση» των δημόσιων οργανισμών.
Το κοσμικό κράτος στην Τουρκία έχει δύο υποστηρικτές το κίνημα Gulen και τον στρατό.
Οι τρομοκρατικές επιθέσεις δεν προέρχονται μόνο από το Ισλαμικό Κράτος, αλλά και από Κούρδους μαχητές, των οποίων οι απαιτήσεις για αυτονομία αμφισβητούν την ιδέα ενός αδιαίρετου τουρκικού έθνους - ακρογωνιαίο λίθο του κεμαλικού κράτους.
Πριν από την απόπειρα πραξικοπήματος, ο Erdogan έκανε σημαντικές κινήσεις για να μειωθεί η ένταση με τη Ρωσία και το Ισραήλ και οι προσπάθειες αυτές θα συνεχιστούν.
Ωστόσο, ο εμφύλιος πόλεμος της Συρίας δεν φαίνεται τελειώνει και η de facto κατάρρευση της Συρίας ως ένα συνεκτικό κράτος θα συνεχίζει να επιδρά στην τουρκική πολιτική και την κοινωνική συνοχή.
Τελικά, ο κεμαλικός κοσμικός χαρακτήρας του κράτους με στήριξη από το στρατό αποδείχθηκε μη βιώσιμο:
Η κατεδάφιση αυτού του κεμαλικού κράτους από το ΑΚΡ απολαμβάνει ευρείας υποστήριξης.
Αλλά το αποτυχημένο πραξικόπημα είναι πιθανό να ενισχύσει τις φιλελεύθερες απόψεις της δημοκρατίας απέναντι στον αυταρχισμό του Erdogan που έρχεται σε αντίθεση με τον πλουραλισμό, τα ανθρώπινα δικαιώματα και την ελευθερία του λόγου.
www.bankingnews.gr
Σχόλια αναγνωστών