Οι συστημικές κρίσεις δεν επιτρέπουν στο χρηματοπιστωτικό σύστημα να τις αντιμετωπίσει με τις συμβατικές λύσεις.
Η μακρόχρονη ελληνική κρίση και τα προβλήματα στην Κίνα με την πρόσφατη κατάρρευση του χρηματιστηρίου είναι οι τελευταίες απειλές για τη σταθερότητα του παγκόσμιου χρηματοπιστωτικού συστήματος, αναφέρει σε μια ενδιαφέρουσα ανάλυση το Centre for Economic Policy Research
Ο συστημικός κίνδυνος είναι ένα αναπόφευκτο μέρος της κάθε οικονομίας που βασίζεται στην αγορά.
Παρόλο που δεν μπορεί να επαλειφθεί πλήρως ο συστημικός κίνδυνος, το ερώτημα είναι πως θα αντιμετωπιστεί;
Η απάντηση έρχεται μέσα από ένα ανθεκτικό χρηματοπιστωτικό σύστημα που θα είναι λιγότερο επιρρεπές σε καταστροφικές κρίσεις και θα προσφέρει οφέλη για την οικονομία και την κοινωνία.
Η παγκόσμια οικονομία ήταν στα πρόθυρα της κατάρρευσης το φθινόπωρο του 2008, μετά το σοκ της Lehman Brothers.
Η εμπιστοσύνη - η ψυχή του χρηματοπιστωτικού συστήματος – δραματικά μειώθηκε σε ανησυχητικό ρυθμό, τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα αρνήθηκε να συγχωνευθούν, οι άνθρωποι πήραν τα χρήματά τους από τις τράπεζες και φαινόταν ότι η παγκόσμια οικονομία βρισκόταν στα πρόθυρα μιας δεύτερης Μεγάλης Ύφεσης.
Στη συνέχεια, ακριβώς όπως ξαφνικά η κρίση εμφανίστηκε, αντιμετωπίστηκε, ενώ οι οικονομικές, κοινωνικές και πολιτικές επιπτώσεις συνεχίζονται μέχρι σήμερα, ωστόσο η άμεση απειλή της καταστροφής δεν υπάρχει.
Το 2008 σημειώθηκε μια παρ΄ ολίγον συστημική κρίση.
Οι συστημικές κρίσεις δεν επιτρέπουν στο χρηματοπιστωτικό σύστημα να τις αντιμετωπίσει με τις συμβατικές λύσεις.
Η κρίση στις ΗΠΑ μετεξελίχθηκε σε οικονομική ύφεση και σε κρίση χρέους στην Ευρωζώνη, η οποία με τη σειρά της επιδείνωσε την παγκόσμια οικονομική κρίση.
Η πλήρης κατάρρευση ολόκληρου του χρηματοπιστωτικού συστήματος αποφεύχθηκε χάρη στις ταχύτατες ενέργειες των αρχών πολιτικής – δηλαδή οι κεντρικές τράπεζες και τα υπουργεία οικονομικών από τις κορυφαίες οικονομίες – που παρενέβησαν για να γεφυρώσουν κάποιες από τις ατέλειες του παγκόσμιου συστήματος.
Αλλά δεν ήταν η πρώτη φορά που ο κόσμος αντιμετωπίζει συστημικό κίνδυνο.
Πρόκειται για ένα αναπόφευκτο μέρος της κάθε οικονομίας που βασίζονται στην αγορά
Ο συστημικός κίνδυνος και η παγκόσμια κρίση
Γιατί αυτή η συστημική κρίση, αυτός ο συστημικός κίνδυνος επέδρασε τόσο καίρια στην παγκόσμια οικονομία και διαιωνίζεται ακόμη, όπως στην περίπτωση της Ελλάδος;
Μία εξήγηση είναι ότι η απουσία των κρίσεων κατά τη διάρκεια των τελευταίων δεκαετιών προκάλεσε εφησυχασμό στα κέντρα χάραξης πολιτικής, στα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα.
Οι κεντρικοί τραπεζίτες επικεντρώθηκαν κυρίως στην καταπολέμηση του πληθωρισμού, ενώ οι ρυθμιστικές αρχές εστιάζονται στο πως θα εξασφαλιστεί ότι κάθε μεμονωμένο χρηματοοικονομικό ίδρυμα είναι καλά οργανωμένο και κεφαλαιακά επαρκές, μέσω της λεγόμενης προληπτικής εποπτείας.
Η πρόσφατη κρίση ανέδειξε μια παράταιρη σκέψη που υποθέτει ότι εφ 'όσον κάθε συστατικό του συστήματος είναι ασφαλές, ολόκληρο το σύστημα είναι ασφαλές.
Η υπόθεση αυτή ωστόσο αποτελεί πλάνη της σύνθεσης μια θεωρία του Milton Friedman του1980:
«Το μεγάλο λάθος που κάνουν πολλοί είναι ότι συγχέουμε το τι είναι αλήθεια για το άτομο με ότι ισχύει και για την κοινωνία στο σύνολό της.
Αυτό είναι το πιο συναρπαστικό πράγμα για την οικονομία.
Κατά κάποιο τρόπο, η οικονομία είναι το πιο ασήμαντο πράγμα στον κόσμο και όμως είναι τόσο δύσκολο για τους ανθρώπους να καταλάβουν
Γιατί συμβαίνει αυτό;
Γιατί ότι ισχύει για το άτομο συνήθως είναι το αντίθετο από ότι ισχύει για όλους μαζί» ανέφερε ο Friedman.
H πλάνη της σύνθεσης ειδικά στις τράπεζες, έχει σοβαρές συνέπειες καθώς προσπαθεί να εξασφαλίσει την ασφάλεια του κάθε μέρους του χρηματοπιστωτικού συστήματος, ανεξάρτητα για τις επιπτώσεις στο σύνολο.
Ένας μηχανισμός που επιτρέπει να συμβεί αυτό φαίνεται στο Σχήμα 1, το οποίο δείχνει την κανονιστική υποχρέωση για όλες τις τράπεζες να λειτουργούν με σύνεση.
Αυτή η διαδικασία μπορεί να δημιουργήσει συστημικό κίνδυνο.
Αν όλες οι τράπεζες ανταποκρίνονται με τον ίδιο τρόπο σε ένα σοκ τι θα συμβεί;
Οι τιμές των περιουσιακών στοιχείων τους θα μειώνονται και όσο περισσότερο πουλούν τόσο οι τιμές θα πέφτουν, προκαλώντας έτσι μια συστημική κρίση.
Οι προσπάθειες για τη μείωση των κινδύνων που συνδέονται με κάθε τράπεζες αμβλύνουν είναι αλήθεια τη φυσική μεταβλητότητα των αγορών βραχυπρόθεσμα ωστόσο ελλοχεύει ο κίνδυνος της φαινομενικά μόνιμης κατάστασης σταθερότητας.
Αλλά αυτή η ψευδής αίσθηση ασφάλειας είναι η ίδια η αιτία συσσώρευσης των συστημικών ανισορροπιών.
Το διάσημο γνωμικό του Hyman Minsky ταιριάζει στην περίσταση «η σταθερότητα είναι αποσταθεροποιητική» (Minsky 1982).
Αυτό είναι το κλειδί του συστημικού κινδύνου.
Η απειλή δεν προέρχεται από έξω από το χρηματοπιστωτικό σύστημα και τις οικονομικές, κοινωνικές, πολιτικές και νομικές ρυθμίσεις αλλά προέρχεται από τις αλληλεπιδράσεις στο πλαίσιο του συστήματος, πιθανώς ενισχύεται από την δομή του συστήματος και των «κανόνων του παιχνιδιού» που δημιουργήθηκε από τις αρχές σε εθνικό και διεθνές επίπεδο.
Αυτός ο τρόπος σκέψης που θεωρεί ότι τα αίτια των συστημικών κινδύνων είναι ενδογενούς επίδρασης ενισχύει την συστημική εκδήλωση που αποτελεί τη βάση του συστημικού κινδύνου μοντελοποίησης.
Ο συστημικός κίνδυνος και ο ενδογενής κίνδυνος
Το Συμβούλιο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας, ο διεθνής οργανισμός που δημιουργήθηκε το 2009 για να επιβλέπει το παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό σύστημα, καθορίζει τον συστημικό κίνδυνο ως εξής:
«Η διατάραξη της ροής των χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών που
(i) προκαλείται από την ανεπάρκεια του συνόλου ή μερών του χρηματοπιστωτικού συστήματος και
(ii) έχει τη δυνατότητα να προκαλεί σοβαρές αρνητικές συνέπειες στην πραγματική οικονομία».
Υπάρχει ευρεία αποδοχή γι αυτό τον περιγραφικό ορισμό αλλά μια πιο θεμελιώδη κατανόηση του συστημικού κινδύνου απαιτεί μια βαθύτερη ανάλυση του τι συνιστά «σύστημα».
Μετά από όλα, πώς μπορεί κανείς να αναλύσει τον συστημικό κίνδυνο, χωρίς να έχει σαφή αίσθηση του τι ένα σύστημα.
Κατά τον Zigrand (2014) σύστημα ορίζεται ως ένας μηχανισμός λειτουργίας που διέπει μια σειρά από στοιχεία, ιδέες, σχέσεις ενώ έχει διαφοροποιημένη και ξεχωριστή ταυτότητα.
Π.χ. το «τραπεζικό σύστημα» (περιλαμβάνει μια κεντρική τράπεζα στο κέντρο ενός δικτύου αλληλοσυνδεόμενων τραπεζών).
Ο όρος συστημικός κίνδυνος περιλαμβάνει τον κίνδυνο για την ορθή λειτουργία του συστήματος, καθώς και τον κίνδυνο που δημιουργείται από το ίδιο το σύστημα.
Ο κίνδυνος που δημιουργείται ή ενισχύεται στο πλαίσιο του συστήματος είναι «ενδογενής κίνδυνος».
Σε ακραίες περιπτώσεις, ο κίνδυνος μπορεί να αποτελέσει κίνδυνο για την ίδια κεντρική ιδέα που εγγυάται τη λογική συνοχή του συστήματος κατά την επιδίωξη της βέλτιστης χρήσης των περιορισμένων πόρων με πολλαπλούς στόχους.
Μια τυποποιημένη μεθοδολογία για τη μοντελοποίηση των κινδύνων αντιμετωπίζει τους συστημικούς κινδύνους από εξωγενείς παράγοντες.
Για παράδειγμα, το σύστημα πληρωμών θα ακινητοποιηθεί σε περίπτωση που ένας αστεροειδής χτυπήσει τον επεξεργαστή. Αλλά ενώ ο αστεροειδής θα αποτελέσει σίγουρα ένα κίνδυνο για το σύστημα, είναι πιο γόνιμο να επικεντρωθούμε στον ενδογενή κίνδυνο, που είναι το ίδιο το σύστημα.
Ένα παράδειγμα μας δίνει ο John Maynard Keynes (1936):
«Ως κυκλική κίνηση εννοούμε ότι ένα σύστημα εξελίσσεται εκ των έσω συγκεντρώνει δύναμη μέχρι να εξασθενήσει και μια άλλη δύναμη να εμφανιστεί να εξισορροπήσει την απώλεια της αρχικής δύναμης».
Εντός του χρηματοπιστωτικού συστήματος, ένα μικρό γεγονός μπορεί να μετατραπεί σε μια μεγάλη κρίση - μια συστημική εκδήλωση - ενώ ένα πολύ μεγαλύτερο σοκ μπορεί να μην έχει επίδραση στην οικονομία.
Πίσω από αυτές τις κρίσεις που μετατρέπονται σε συστηματικές εκδηλώσεις βρίσκεται η παρουσία μηχανισμών που ενισχύουν ή / και να επιταχύνουν τις επιπτώσεις στο υπόλοιπο του χρηματοπιστωτικού συστήματος.
Υπάρχουν μια σειρά από χαρακτηριστικά που εμπεριέχονται στο χρηματοοικονομικό σύστημα και τα οποία μπορεί να μετατρέψουν μια μικρή εκδήλωση σε μια μεγάλη κρίση.
Περιλαμβάνουν θέματα του ισολογισμού, όπως τα επίπεδα μόχλευσης και ρευστότητας, περιορισμούς σχετικά με τον τρόπο που συμπεριφέρονται οι τράπεζες που επιβάλλονται είτε από τις ρυθμιστικές αρχές ή τα ίδια τα ιδρύματα και ο τρόπος με τον οποίο οι συμμετέχοντες στην αγορά να αντιδρούν σε περιόδους σχετικής ηρεμίας.
Συνήθως η πολύ ηρεμία μπορεί να προκαλέσει κρίση.
Για παράδειγμα, έχει υπολογιστεί ότι οι απώλειες στην αγορά ενυπόθηκων δανείων των ΗΠΑ, η οποία πυροδότησε την παγκόσμια κρίση, ήταν περίπου ισοδύναμη με μια πτώση της αγοράς μετοχών στην Wall 2%.
Όταν το χρηματιστήριο υποχωρεί 2% δεν προκαλεί συστημικό κραχ, ενώ οι ζημίες στα subprime οδήγησαν σε τεράστιες ζημίες στους ισολογισμούς των τραπεζών, μεγάλη ζημία επίσης προκάλεσε η έλλειψη γνώση σχετικά με το ποιος κατέχει τι και πώς διασυνδέονται.
Οι ρυθμιστικές αρχές θέτουν περιορισμούς σχετικά με το πώς οι συμμετέχοντες στην αγορά υποτίθεται ότι πρέπει να συμπεριφέρονται.
Οι κανόνες αυτοί συχνά υποκινούνται από μικροσυμφέροντα ή εσωτερικούς προβληματισμούς, όπως ο ηθικός κίνδυνος.
Για παράδειγμα, υπάρχει ένα ευρύ φάσμα περιορισμών σχετικά με το μέγεθος του κινδύνου που μια τράπεζα μπορεί να κρατήσει και πώς μπορεί να αναχρηματοδοτηθεί.
Στην πορεία προς την παγκόσμια κρίση, η AIG - διεθνή ασφαλιστική εταιρεία με έδρα τις ΗΠΑ - έγινε, μέσω της θυγατρικής της AIG ο μεγαλύτερος πωλητής στον κόσμο συμβάσεων αντιστάθμισης πιστωτικού κινδύνου.
Το καλοκαίρι του 2008, πιστοληπτική ικανότητα της AIG υποβαθμίστηκε χαμηλότερα του ΑΑΑ, υποχρεώνοντάς την να αντλήσει κεφάλαια.
Το γεγονός αυτό προκάλεσε ένα φαύλο κύκλο ανατροφοδότησης που οδήγησε τελικά την AIG να ζητήσει πακέτο διάσωσης από την FED.
Οι αναλύσεις που βασίζονται στην ιδέα της ενδογενούς κινδύνου δείχνουν πόσο μικρό σοκ, όπως αυτό μπορεί να συσσωρευτεί και να αποδειχθεί καταστροφικό παρ΄ ότι μπορεί να μην δικαιολογείται από τα θεμελιώδη μεγέθη του προβλήματος (ένα φαινόμενο που είναι γνωστό ως «υπέρβαση»).
Η κυκλικότητα
Η κυκλικότητα δημιουργείται συχνά από διάφορους μηχανισμούς ενίσχυσης και είναι ενσωματωμένη στο χρηματοπιστωτικό σύστημα.
Επίσης τροφοδοτείται από τα σταθμισμένα κεφάλαια που έχουν mark-to-market αποτιμήσεις και το γεγονός ότι η ισχύς των δημοσιονομικών κανονισμών τείνουν να χαλαρώνουν σε περιόδους άνθησης και να αυστηροποιούνται κατά τη διάρκεια και αμέσως μετά τις κρίσεις.
Στην επίτευξη των στόχων για τη διατήρηση της χρηματοπιστωτικής σταθερότητας και την πρόληψη και τον μετριασμό των επιπτώσεων της οικονομικής κρίσης, τη χάραξη πολιτικής των κεντρικών τραπεζών, οι ρυθμιστικές αρχές και τα υπουργεία οικονομικών προσπαθούν να σχεδιάσουν νόμους, κανόνες, κανονισμούς.
Καθώς η παγκόσμια κρίση, έχει ξεκινήσει ένας μεγάλος αριθμός πολιτικών πρωτοβουλιών μπορεί να αποφέρει πραγματικά οφέλη στην διαδικασία ελέγχου της συσσώρευσης του συστημικού κινδύνου.
Άλλες πρωτοβουλίες, ωστόσο, μπορεί να αυξήσουν διεστραμμένα τον συστημικό κίνδυνο.
Νόμοι, κανόνες και κανονισμοί που καταρτίστηκαν - δήθεν για να ενισχύσει τη χρηματοπιστωτική σταθερότητα και να περιορίσουν τη συσσώρευση των κινδύνων - μπορεί συχνά να αποδειχθούν ένα κανάλι για την ενίσχυση των μηχανισμών που έχουν ακριβώς το αντίθετο αποτέλεσμα.
Αυτό συμβαίνει όταν πολλαπλοί κανόνες έχουν ασυνεπής στόχους και απρόβλεπτους τρόπους.
Οι πολιτικοί λειτουργούν βάσει συγκεκριμένων εντολών και με ελλιπείς πληροφορίες.
Οι νέοι δημοσιονομικοί κανόνες που σχεδιάζουν συχνά περιέχουν ενσωματωμένους «περιορισμούς» και οι μηχανισμοί που μπορούν να συντονίσουν τις ενέργειές αυτές είναι φαινομενικά ασύνδετοι.
Οι κανόνες αυτοί συχνά φαίνονται να αποτελούν ένα λογικό βήμα προς τη σωστή κατεύθυνση, που ωστόσο οδηγούν σε απρόβλεπτες συνέπειες και καταστάσεις κρίσεων.
Μεταφραστική επιμέλεια Πέτρος Λαζάρου
Πρώτη ενημέρωση: 08:15, Δευτέρα 10 Αυγούστου 2015
www.bankingnews.gr
Ο συστημικός κίνδυνος είναι ένα αναπόφευκτο μέρος της κάθε οικονομίας που βασίζεται στην αγορά.
Παρόλο που δεν μπορεί να επαλειφθεί πλήρως ο συστημικός κίνδυνος, το ερώτημα είναι πως θα αντιμετωπιστεί;
Η απάντηση έρχεται μέσα από ένα ανθεκτικό χρηματοπιστωτικό σύστημα που θα είναι λιγότερο επιρρεπές σε καταστροφικές κρίσεις και θα προσφέρει οφέλη για την οικονομία και την κοινωνία.
Η παγκόσμια οικονομία ήταν στα πρόθυρα της κατάρρευσης το φθινόπωρο του 2008, μετά το σοκ της Lehman Brothers.
Η εμπιστοσύνη - η ψυχή του χρηματοπιστωτικού συστήματος – δραματικά μειώθηκε σε ανησυχητικό ρυθμό, τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα αρνήθηκε να συγχωνευθούν, οι άνθρωποι πήραν τα χρήματά τους από τις τράπεζες και φαινόταν ότι η παγκόσμια οικονομία βρισκόταν στα πρόθυρα μιας δεύτερης Μεγάλης Ύφεσης.
Στη συνέχεια, ακριβώς όπως ξαφνικά η κρίση εμφανίστηκε, αντιμετωπίστηκε, ενώ οι οικονομικές, κοινωνικές και πολιτικές επιπτώσεις συνεχίζονται μέχρι σήμερα, ωστόσο η άμεση απειλή της καταστροφής δεν υπάρχει.
Το 2008 σημειώθηκε μια παρ΄ ολίγον συστημική κρίση.
Οι συστημικές κρίσεις δεν επιτρέπουν στο χρηματοπιστωτικό σύστημα να τις αντιμετωπίσει με τις συμβατικές λύσεις.
Η κρίση στις ΗΠΑ μετεξελίχθηκε σε οικονομική ύφεση και σε κρίση χρέους στην Ευρωζώνη, η οποία με τη σειρά της επιδείνωσε την παγκόσμια οικονομική κρίση.
Η πλήρης κατάρρευση ολόκληρου του χρηματοπιστωτικού συστήματος αποφεύχθηκε χάρη στις ταχύτατες ενέργειες των αρχών πολιτικής – δηλαδή οι κεντρικές τράπεζες και τα υπουργεία οικονομικών από τις κορυφαίες οικονομίες – που παρενέβησαν για να γεφυρώσουν κάποιες από τις ατέλειες του παγκόσμιου συστήματος.
Αλλά δεν ήταν η πρώτη φορά που ο κόσμος αντιμετωπίζει συστημικό κίνδυνο.
Πρόκειται για ένα αναπόφευκτο μέρος της κάθε οικονομίας που βασίζονται στην αγορά
Ο συστημικός κίνδυνος και η παγκόσμια κρίση
Γιατί αυτή η συστημική κρίση, αυτός ο συστημικός κίνδυνος επέδρασε τόσο καίρια στην παγκόσμια οικονομία και διαιωνίζεται ακόμη, όπως στην περίπτωση της Ελλάδος;
Μία εξήγηση είναι ότι η απουσία των κρίσεων κατά τη διάρκεια των τελευταίων δεκαετιών προκάλεσε εφησυχασμό στα κέντρα χάραξης πολιτικής, στα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα.
Οι κεντρικοί τραπεζίτες επικεντρώθηκαν κυρίως στην καταπολέμηση του πληθωρισμού, ενώ οι ρυθμιστικές αρχές εστιάζονται στο πως θα εξασφαλιστεί ότι κάθε μεμονωμένο χρηματοοικονομικό ίδρυμα είναι καλά οργανωμένο και κεφαλαιακά επαρκές, μέσω της λεγόμενης προληπτικής εποπτείας.
Η πρόσφατη κρίση ανέδειξε μια παράταιρη σκέψη που υποθέτει ότι εφ 'όσον κάθε συστατικό του συστήματος είναι ασφαλές, ολόκληρο το σύστημα είναι ασφαλές.
Η υπόθεση αυτή ωστόσο αποτελεί πλάνη της σύνθεσης μια θεωρία του Milton Friedman του1980:
«Το μεγάλο λάθος που κάνουν πολλοί είναι ότι συγχέουμε το τι είναι αλήθεια για το άτομο με ότι ισχύει και για την κοινωνία στο σύνολό της.
Αυτό είναι το πιο συναρπαστικό πράγμα για την οικονομία.
Κατά κάποιο τρόπο, η οικονομία είναι το πιο ασήμαντο πράγμα στον κόσμο και όμως είναι τόσο δύσκολο για τους ανθρώπους να καταλάβουν
Γιατί συμβαίνει αυτό;
Γιατί ότι ισχύει για το άτομο συνήθως είναι το αντίθετο από ότι ισχύει για όλους μαζί» ανέφερε ο Friedman.
H πλάνη της σύνθεσης ειδικά στις τράπεζες, έχει σοβαρές συνέπειες καθώς προσπαθεί να εξασφαλίσει την ασφάλεια του κάθε μέρους του χρηματοπιστωτικού συστήματος, ανεξάρτητα για τις επιπτώσεις στο σύνολο.
Ένας μηχανισμός που επιτρέπει να συμβεί αυτό φαίνεται στο Σχήμα 1, το οποίο δείχνει την κανονιστική υποχρέωση για όλες τις τράπεζες να λειτουργούν με σύνεση.
Αυτή η διαδικασία μπορεί να δημιουργήσει συστημικό κίνδυνο.
Αν όλες οι τράπεζες ανταποκρίνονται με τον ίδιο τρόπο σε ένα σοκ τι θα συμβεί;
Οι τιμές των περιουσιακών στοιχείων τους θα μειώνονται και όσο περισσότερο πουλούν τόσο οι τιμές θα πέφτουν, προκαλώντας έτσι μια συστημική κρίση.
Οι προσπάθειες για τη μείωση των κινδύνων που συνδέονται με κάθε τράπεζες αμβλύνουν είναι αλήθεια τη φυσική μεταβλητότητα των αγορών βραχυπρόθεσμα ωστόσο ελλοχεύει ο κίνδυνος της φαινομενικά μόνιμης κατάστασης σταθερότητας.
Αλλά αυτή η ψευδής αίσθηση ασφάλειας είναι η ίδια η αιτία συσσώρευσης των συστημικών ανισορροπιών.
Το διάσημο γνωμικό του Hyman Minsky ταιριάζει στην περίσταση «η σταθερότητα είναι αποσταθεροποιητική» (Minsky 1982).
Αυτό είναι το κλειδί του συστημικού κινδύνου.
Η απειλή δεν προέρχεται από έξω από το χρηματοπιστωτικό σύστημα και τις οικονομικές, κοινωνικές, πολιτικές και νομικές ρυθμίσεις αλλά προέρχεται από τις αλληλεπιδράσεις στο πλαίσιο του συστήματος, πιθανώς ενισχύεται από την δομή του συστήματος και των «κανόνων του παιχνιδιού» που δημιουργήθηκε από τις αρχές σε εθνικό και διεθνές επίπεδο.
Αυτός ο τρόπος σκέψης που θεωρεί ότι τα αίτια των συστημικών κινδύνων είναι ενδογενούς επίδρασης ενισχύει την συστημική εκδήλωση που αποτελεί τη βάση του συστημικού κινδύνου μοντελοποίησης.
Ο συστημικός κίνδυνος και ο ενδογενής κίνδυνος
Το Συμβούλιο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας, ο διεθνής οργανισμός που δημιουργήθηκε το 2009 για να επιβλέπει το παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό σύστημα, καθορίζει τον συστημικό κίνδυνο ως εξής:
«Η διατάραξη της ροής των χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών που
(i) προκαλείται από την ανεπάρκεια του συνόλου ή μερών του χρηματοπιστωτικού συστήματος και
(ii) έχει τη δυνατότητα να προκαλεί σοβαρές αρνητικές συνέπειες στην πραγματική οικονομία».
Υπάρχει ευρεία αποδοχή γι αυτό τον περιγραφικό ορισμό αλλά μια πιο θεμελιώδη κατανόηση του συστημικού κινδύνου απαιτεί μια βαθύτερη ανάλυση του τι συνιστά «σύστημα».
Μετά από όλα, πώς μπορεί κανείς να αναλύσει τον συστημικό κίνδυνο, χωρίς να έχει σαφή αίσθηση του τι ένα σύστημα.
Κατά τον Zigrand (2014) σύστημα ορίζεται ως ένας μηχανισμός λειτουργίας που διέπει μια σειρά από στοιχεία, ιδέες, σχέσεις ενώ έχει διαφοροποιημένη και ξεχωριστή ταυτότητα.
Π.χ. το «τραπεζικό σύστημα» (περιλαμβάνει μια κεντρική τράπεζα στο κέντρο ενός δικτύου αλληλοσυνδεόμενων τραπεζών).
Ο όρος συστημικός κίνδυνος περιλαμβάνει τον κίνδυνο για την ορθή λειτουργία του συστήματος, καθώς και τον κίνδυνο που δημιουργείται από το ίδιο το σύστημα.
Ο κίνδυνος που δημιουργείται ή ενισχύεται στο πλαίσιο του συστήματος είναι «ενδογενής κίνδυνος».
Σε ακραίες περιπτώσεις, ο κίνδυνος μπορεί να αποτελέσει κίνδυνο για την ίδια κεντρική ιδέα που εγγυάται τη λογική συνοχή του συστήματος κατά την επιδίωξη της βέλτιστης χρήσης των περιορισμένων πόρων με πολλαπλούς στόχους.
Μια τυποποιημένη μεθοδολογία για τη μοντελοποίηση των κινδύνων αντιμετωπίζει τους συστημικούς κινδύνους από εξωγενείς παράγοντες.
Για παράδειγμα, το σύστημα πληρωμών θα ακινητοποιηθεί σε περίπτωση που ένας αστεροειδής χτυπήσει τον επεξεργαστή. Αλλά ενώ ο αστεροειδής θα αποτελέσει σίγουρα ένα κίνδυνο για το σύστημα, είναι πιο γόνιμο να επικεντρωθούμε στον ενδογενή κίνδυνο, που είναι το ίδιο το σύστημα.
Ένα παράδειγμα μας δίνει ο John Maynard Keynes (1936):
«Ως κυκλική κίνηση εννοούμε ότι ένα σύστημα εξελίσσεται εκ των έσω συγκεντρώνει δύναμη μέχρι να εξασθενήσει και μια άλλη δύναμη να εμφανιστεί να εξισορροπήσει την απώλεια της αρχικής δύναμης».
Εντός του χρηματοπιστωτικού συστήματος, ένα μικρό γεγονός μπορεί να μετατραπεί σε μια μεγάλη κρίση - μια συστημική εκδήλωση - ενώ ένα πολύ μεγαλύτερο σοκ μπορεί να μην έχει επίδραση στην οικονομία.
Πίσω από αυτές τις κρίσεις που μετατρέπονται σε συστηματικές εκδηλώσεις βρίσκεται η παρουσία μηχανισμών που ενισχύουν ή / και να επιταχύνουν τις επιπτώσεις στο υπόλοιπο του χρηματοπιστωτικού συστήματος.
Υπάρχουν μια σειρά από χαρακτηριστικά που εμπεριέχονται στο χρηματοοικονομικό σύστημα και τα οποία μπορεί να μετατρέψουν μια μικρή εκδήλωση σε μια μεγάλη κρίση.
Περιλαμβάνουν θέματα του ισολογισμού, όπως τα επίπεδα μόχλευσης και ρευστότητας, περιορισμούς σχετικά με τον τρόπο που συμπεριφέρονται οι τράπεζες που επιβάλλονται είτε από τις ρυθμιστικές αρχές ή τα ίδια τα ιδρύματα και ο τρόπος με τον οποίο οι συμμετέχοντες στην αγορά να αντιδρούν σε περιόδους σχετικής ηρεμίας.
Συνήθως η πολύ ηρεμία μπορεί να προκαλέσει κρίση.
Για παράδειγμα, έχει υπολογιστεί ότι οι απώλειες στην αγορά ενυπόθηκων δανείων των ΗΠΑ, η οποία πυροδότησε την παγκόσμια κρίση, ήταν περίπου ισοδύναμη με μια πτώση της αγοράς μετοχών στην Wall 2%.
Όταν το χρηματιστήριο υποχωρεί 2% δεν προκαλεί συστημικό κραχ, ενώ οι ζημίες στα subprime οδήγησαν σε τεράστιες ζημίες στους ισολογισμούς των τραπεζών, μεγάλη ζημία επίσης προκάλεσε η έλλειψη γνώση σχετικά με το ποιος κατέχει τι και πώς διασυνδέονται.
Οι ρυθμιστικές αρχές θέτουν περιορισμούς σχετικά με το πώς οι συμμετέχοντες στην αγορά υποτίθεται ότι πρέπει να συμπεριφέρονται.
Οι κανόνες αυτοί συχνά υποκινούνται από μικροσυμφέροντα ή εσωτερικούς προβληματισμούς, όπως ο ηθικός κίνδυνος.
Για παράδειγμα, υπάρχει ένα ευρύ φάσμα περιορισμών σχετικά με το μέγεθος του κινδύνου που μια τράπεζα μπορεί να κρατήσει και πώς μπορεί να αναχρηματοδοτηθεί.
Στην πορεία προς την παγκόσμια κρίση, η AIG - διεθνή ασφαλιστική εταιρεία με έδρα τις ΗΠΑ - έγινε, μέσω της θυγατρικής της AIG ο μεγαλύτερος πωλητής στον κόσμο συμβάσεων αντιστάθμισης πιστωτικού κινδύνου.
Το καλοκαίρι του 2008, πιστοληπτική ικανότητα της AIG υποβαθμίστηκε χαμηλότερα του ΑΑΑ, υποχρεώνοντάς την να αντλήσει κεφάλαια.
Το γεγονός αυτό προκάλεσε ένα φαύλο κύκλο ανατροφοδότησης που οδήγησε τελικά την AIG να ζητήσει πακέτο διάσωσης από την FED.
Οι αναλύσεις που βασίζονται στην ιδέα της ενδογενούς κινδύνου δείχνουν πόσο μικρό σοκ, όπως αυτό μπορεί να συσσωρευτεί και να αποδειχθεί καταστροφικό παρ΄ ότι μπορεί να μην δικαιολογείται από τα θεμελιώδη μεγέθη του προβλήματος (ένα φαινόμενο που είναι γνωστό ως «υπέρβαση»).
Η κυκλικότητα
Η κυκλικότητα δημιουργείται συχνά από διάφορους μηχανισμούς ενίσχυσης και είναι ενσωματωμένη στο χρηματοπιστωτικό σύστημα.
Επίσης τροφοδοτείται από τα σταθμισμένα κεφάλαια που έχουν mark-to-market αποτιμήσεις και το γεγονός ότι η ισχύς των δημοσιονομικών κανονισμών τείνουν να χαλαρώνουν σε περιόδους άνθησης και να αυστηροποιούνται κατά τη διάρκεια και αμέσως μετά τις κρίσεις.
Στην επίτευξη των στόχων για τη διατήρηση της χρηματοπιστωτικής σταθερότητας και την πρόληψη και τον μετριασμό των επιπτώσεων της οικονομικής κρίσης, τη χάραξη πολιτικής των κεντρικών τραπεζών, οι ρυθμιστικές αρχές και τα υπουργεία οικονομικών προσπαθούν να σχεδιάσουν νόμους, κανόνες, κανονισμούς.
Καθώς η παγκόσμια κρίση, έχει ξεκινήσει ένας μεγάλος αριθμός πολιτικών πρωτοβουλιών μπορεί να αποφέρει πραγματικά οφέλη στην διαδικασία ελέγχου της συσσώρευσης του συστημικού κινδύνου.
Άλλες πρωτοβουλίες, ωστόσο, μπορεί να αυξήσουν διεστραμμένα τον συστημικό κίνδυνο.
Νόμοι, κανόνες και κανονισμοί που καταρτίστηκαν - δήθεν για να ενισχύσει τη χρηματοπιστωτική σταθερότητα και να περιορίσουν τη συσσώρευση των κινδύνων - μπορεί συχνά να αποδειχθούν ένα κανάλι για την ενίσχυση των μηχανισμών που έχουν ακριβώς το αντίθετο αποτέλεσμα.
Αυτό συμβαίνει όταν πολλαπλοί κανόνες έχουν ασυνεπής στόχους και απρόβλεπτους τρόπους.
Οι πολιτικοί λειτουργούν βάσει συγκεκριμένων εντολών και με ελλιπείς πληροφορίες.
Οι νέοι δημοσιονομικοί κανόνες που σχεδιάζουν συχνά περιέχουν ενσωματωμένους «περιορισμούς» και οι μηχανισμοί που μπορούν να συντονίσουν τις ενέργειές αυτές είναι φαινομενικά ασύνδετοι.
Οι κανόνες αυτοί συχνά φαίνονται να αποτελούν ένα λογικό βήμα προς τη σωστή κατεύθυνση, που ωστόσο οδηγούν σε απρόβλεπτες συνέπειες και καταστάσεις κρίσεων.
Μεταφραστική επιμέλεια Πέτρος Λαζάρου
Πρώτη ενημέρωση: 08:15, Δευτέρα 10 Αυγούστου 2015
www.bankingnews.gr
Σχόλια αναγνωστών