Καρκίνος παγκρέατος: Στόχος η αύξηση της πενταετούς επιβίωσης

Ο καρκίνος του παγκρέατος είναι η τέταρτη συχνότερη αιτία θανάτου στους άντρες και η πέμπτη στις γυναίκες.
Είναι συχνότερος στους άντρες με αναλογία 2:1. Παρατηρείται κυρίως σε ασθενείς άνω των 60 ετών, με μέγιστη επίπτωση την 7η και την 8η δεκαετία της ζωής. Εμφανίζεται στο 70% των ασθενών στην κεφαλή του παγκρέατος, στο 10-15% στο σώμα και στο 10-20% στην ουρά.Ποιες είναι οι αιτίες εμφάνισης;

Οι αρωματικές αμίνες που παράγονται κατά την καύση του καπνού ενοχοποιούν το κάπνισμα ως σαφή παράγοντα κινδύνου για την ανάπτυξη παγκρεατικού καρκίνου. Επίσης, η κατανάλωση ζωικού λίπους, ζωικών πρωτεϊνών, ψητών κρεάτων, ζάχαρης, μαργαρίνης, καφέ και αλκοόλ σχετίζονται θετικά με το ένα τρίτο των καρκίνων του παγκρέατος που οφείλεται σε διατροφικούς παράγοντες. ∆ιάφορες μελέτες έχουν αποδείξει ότι προϋπάρχουσες παθήσεις, όπως η χρόνια παγκρεατίτιδα, ο σακχαρώδης διαβήτης, η χολολιθίαση, το πεπτικό έλκος, η κυστική ίνωση και ο οικογενής καρκίνος του μαστού σχετίζονται με το συγκεκριμένο νεόπλασμα.

Θεραπευτική αντιμετώπιση

Η πιο αποτελεσματική θεραπεία της νόσου είναι η παγκρεατοδωδεκαδακτυλεκτομή (με/χωρίς διατήρηση του πυλωρού του στομάχου), η περιφερική (σωματο-ουραία) παγκρεατεκτομή (με/χωρίς διατήρηση του σπληνός) και η ολική παγκρεατοδωδεκαδακτυλεκτομή μετά του σπληνός, ανάλογα με την εντόπιση της νόσου. Παρά την αύξηση των εκτομών, τη μείωση της μετεγχειρητικής νοσηρότητας και θνητότητας, δυστυχώς, η πρόγνωση των ασθενών αυτών παραμένει πτωχή.
Ήδη από το 1942 ο Whipple εισάγει την επέμβαση εκλογής τόσο για τον καρκίνο του παγκρέατος, όσο και για ορισμένες καλοήθεις παθήσεις. Η παγκρεατοδωδεκαδακτυλεκτομή κατά Whipple περιλαμβάνει εκτομή της κεφαλής του παγκρέατος, του δωδεκαδακτύλου, του περιφερικού τμήματος του στομάχου και του περιφερικού τμήματος του χοληδόχου πόρου. Σήμερα, σε κέντρα αναφοράς στη χειρουργική του παγκρέατος η επέμβαση εμφανίζει μετεγχειρητικές επιπλοκές σε λιγότερο από το 30% των ασθενών και θνητότητα μικρότερη του 3%. Το 1978 οι χειρουργοί Longmire και Trasverso, με την υπόθεση ότι η διατήρηση του πυλωρού συνεπάγεται φυσιολογικότερη λειτουργία της πέψης, εισήγαγαν την Pylorous Preserving Pancreato-Duodenectomy (PPPD – παγκρεατοδωδεκαδακτυλεκτομή με διατήρηση του πυλωρού). Αρκετές τυχαιοποιημένες μελέτες και μετα-αναλύσεις αποδεικνύουν ότι οι δύο επεμβάσεις δεν έχουν στατιστικά σημαντικές διαφορές στο ογκολογικό αποτέλεσμα, στην ποιότητα ζωής και στο ποσοστό των μετεγχειρητικών επιπλοκών.
Στόχος του χειρουργού για την αύξηση της πενταετούς επιβίωσης αποτελεί αφενός η Rο εκτομή του όγκου (χειρουργικό παρασκεύασμα χωρίς διηθημένα όρια εκτομής από τον καρκίνο) και αφετέρου ο εκτεταμένος λεμφαγογγλιακός καθαρισμός επί του ηπατοδωδεκαδακτυλικού συνδέσμου, επί του αλληρείου τρίποδα και επί του οπισθοπεριτοναϊκού χώρου.
Αντικείμενο πολλών μελετών αποτελεί την τελευταία εικοσαετία το αν θα πρέπει να αποφεύγεται η ριζική επέμβαση στις περιπτώσεις όπου ο όγκος διηθεί την Άνω Μεσεντέριο/Πυλαία Φλέβα. Είναι πλέον, όμως, αποδεδειγμένο ότι η διήθηση δεν επηρεάζει την πρόγνωση και ότι η φλεβική εμπλοκή παριστά περισσότερο αποτέλεσμα της θέσεως του όγκου παρά είναι αποτέλεσμα της βιολογικής του συμπεριφοράς. Συμπερασματικά, η φλεβική διήθηση δεν αποτελεί πλέον αντένδειξη εκτομής και οι χειρουργοί που ασχολούνται με τη θεραπεία του καρκίνου του παγκρέατος πρέπει να γνωρίζουν και να εφαρμόζουν τις τεχνικές εκτομής και αντικατάστασης των αγγείων. Θα πρέπει, όμως, να τονισθεί ότι απόλυτη αντένδειξη εξαίρεσης αποτελεί η διήθηση της Άνω Μεσεντερίου Αρτηρίας.

Υπάρχει πενταετής επιβίωση στον καρκίνο του παγκρέατος;

Τα τελευταία χρόνια, εντυπωσιακά είναι τα αποτελέσματα από τον συνδυασμό ριζικής χειρουργικής εκτομής με προεγχειρητική ή/και μετεγχειρητική ανοσο-χημειο-ακτινοθεραπεία. Μετα-αναλύσεις στην παγκόσμια βιβλιογραφία αναφέρουν ποσοστά μονοετούς, διετούς και πενταετούς επιβίωσης από εξειδικευμένα κέντρα, 95%, 60% και 45% αντίστοιχα. Παρόλο που η έρευνα έχει στραφεί σε συνδυασμένες θεραπείες, ο ακρογωνιαίος λίθος για την επίτευξη όποιας προόδου στην επιβίωση των ασθενών με καρκίνο του παγκρέατος είναι η με ασφάλεια επίτευξη μιας Ro χειρουργικής εκτομής.