Η υποχώρηση των ΗΠΑ από την παγκόσμια ηγεσία των θεσμών, συμφωνιών, κανόνων, αξιών και η μετατροπή των διεθνών σχέσεων σε συναλλακτικές, με ad hoc συμφωνίες, έδωσε τη χρυσή ευκαιρία στην Κίνα να κατασκευάσει ένα παράλληλο σύστημα, με την ίδια στο κέντρο
Η Κίνα έχει αρχίσει να οικοδομεί μια παράλληλη διεθνή τάξη, γύρω της και όσο η Ευρωπαϊκή Ένωση συμβάλει στην «κατασκευή» της - ακόμη και μόνο λαμβάνοντας θέση στο μεταίχμιο μεταξύ Κίνας και Ηνωμένων Πολιτειών - κινδυνεύει να ανατρέψει τους βασικούς πυλώνες του δικού της οικοδομήματος και τελικά να καταρρεύσει εντελώς.
Δύο μήνες πριν, ο Γενικός Γραμματέας των Ηνωμένων Εθνών, Antonio Guterres, εξέφρασε τον φόβο του ότι μια «μεγάλη ρήξη» θα μπορούσε να διαιρέσει τη διεθνή τάξη σε δύο «ξεχωριστούς και ανταγωνιστικούς κόσμους», να ζήσει ο κόσμος μια δεύτερη διπολική ψυχρή εποχή όπου στον ένα πόλο θα κυριαρχούν οι Ηνωμένες Πολιτείες και στον άλλο η Κίνα.
Ο φόβος του φαντάζει απόλυτα δικαιολογημένος αφού η ρήξη έχει ήδη επέλθει και το ρήγμα διευρύνεται συνεχώς, όπως υποστηρίζει η πρώην υπουργός Εξωτερικών της Ισπανίας, αντιπρόεδρος και σύμβουλος της Παγκόσμιας Τράπεζας Ana Palacio.
Το τέλος του Ψυχρού Πολέμου - μια εμφανής νίκη για την φιλελεύθερη διεθνή τάξη που εγκαθίδρυσαν, υποστήριξαν και προώθησαν οι ΗΠΑ - ενίσχυσε αυτή την πεποίθηση και η Δύση ακολουθούσε σε μεγάλο βαθμό μια πολιτική δέσμευσης με την Κίνα.
Αφότου η Κίνα έγινε μέλος του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου το 2001, η διαδικασία αυτή επιταχύνθηκε, με τις δυτικές εταιρείες και τις επενδύσεις να εισέρχονται στη χώρα, και να εξέρχονται φτηνά προϊόντα προς διακίνηση σε όλο τον κόσμο.
Καθώς ο ρόλος της Κίνας στην παγκόσμια αλυσίδα εφοδιασμού αυξανόταν, οι προβληματικές πρακτικές που ακολουθούσε στο εμπόριο, από το ντάμπινγκ με υπερβολικά χαμηλού κόστους εμπορεύματα στις δυτικές αγορές, μέχρι την παράλειψη προστασίας των δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας, λειτουργούσαν ολοένα και πιο στρεβλωτικά.
Θεωρούνταν ελάχιστα για να τραβήξουν την προσοχή, ενώ κανείς δεν ήταν πρόθυμος να θέσει σε κίνδυνο τα μεγάλα κέρδη που αποκόμιζαν οι εταιρίες από τη φτηνή κινεζική κατασκευή, ή από την πρόσβαση στην τεράστια κινεζική αγορά.
Σε κάθε περίπτωση, το σκεπτικό ήταν πως τα προβλήματα θα επέφεραν και τη λύση τους, γιατί η οικονομική εμπλοκή και ανάπτυξη θα παρήγαν σύντομα μια ανθηρή κινεζική μεσαία τάξη η οποία θα προωθούσε την εγχώρια απελευθέρωση της οικονομίας.
Στην πραγματικότητα έγινε το αντίθετο...
Η Κίνα έχει αλλάξει το διεθνές σύστημα πολύ περισσότερο από ό, τι το διεθνές σύστημα άλλαξε την Κίνα.
Σήμερα, το Κομμουνιστικό Κόμμα της Κίνας είναι πιο ισχυρό από ποτέ, ενισχυμένο από ένα εκτεταμένο σύστημα επιτήρησης με τεχνητή νοημοσύνη και τη διατήρηση του ελέγχου επί μεγάλων κρατικών επιχειρήσεων.
Η θητεία του Προέδρου Xi Jinping μπορεί να είναι και μια δια βίου - θητεία.
Και, όπως αντιλήφθηκε ο Αμερικανός Πρόεδρος Donald Trump κατά τον εμπορικό πόλεμό του, το να αποσπάσεις παραχωρήσεις από την Κίνα είναι πιο δύσκολο από ποτέ.
Εν τω μεταξύ, η διεθνής τάξη βασίζεται σε κανόνες, που όχι απλά έχουν υποχωρήσει, αλλά δεν επιτυγχάνουν τους σκοπούς για τους οποίους δημιουργήθηκαν.
Οι αναδυόμενες και αναπτυσσόμενες οικονομίες απογοητεύονται από την έλλειψη ευθυγράμμισης των θεσμικών ρυθμίσεων με τις νέες οικονομικές πραγματικότητες.
Οι προηγμένες οικονομίες, από την πλευρά τους, αγωνίζονται με μια αντίδραση κατά της παγκοσμιοποίησης, η οποία όχι μόνο εξασθένησε την υποστήριξή τους στο ελεύθερο εμπόριο και τη διεθνή συνεργασία, αλλά και έχει φέρει τα πάνω κάτω στις δημοκρατίες τους.
Οι ΗΠΑ υποχώρησαν από την παγκόσμια ηγεσία με αποτέλεσμα οι διεθνείς σχέσεις έχουν γίνει σε μεγάλο βαθμό συναλλακτικές, με ad hoc συμφωνίες που αντικαθιστούν ολιστικές συνεργατικές λύσεις.
Τα θεσμικά όργανα και οι συμφωνίες καθίστανται ρηχότερα και πιο ανεπίσημα.
Οι αξίες, οι κανόνες και τα πρότυπα θεωρούνται όλο και περισσότερο γραφικά και μη πρακτικά.
Αυτό έχει δημιουργήσει μια χρυσή ευκαιρία για την Κίνα να αρχίσει να κατασκευάζει ένα παράλληλο σύστημα, επικεντρωμένο στον εαυτό της.
Για το σκοπό αυτό, έχει δημιουργήσει ιδρύματα όπως η Ασιατική Τράπεζα Επενδύσεων Υποδομής και η Νέα Τράπεζα Ανάπτυξης, τα οποία μιμούνται τις υπάρχουσες διεθνείς δομές.
Έχει επιδιώξει την ευρύτερη πρωτοβουλία με την πολιτικήν Belt and Road - μια προφανή προσπάθεια να επανατοποθετηθεί στο παγκόσμιο σύστημα.
Η Ευρώπη και η Κίνα...
Πολλοί στην Ευρώπη, δεν ανησυχούν ιδιαίτερα για την εμφάνιση αυτού του παράλληλου συστήματος.
Εφόσον προσφέρει εύκολη πρόσβαση στη χρηματοδότηση έργων, είναι καλό.
Καθώς η Ευρώπη αποξενώνεται ολοένα και περισσότερο από τις ΗΠΑ, πολλοί Ευρωπαίοι πιστεύουν επίσης ότι μπορούν να βελτιώσουν τη στρατηγική τους θέση τοποθετώντας τους εαυτούς τους στο μεταίχμιο μεταξύ των δύο αναδυόμενων κόσμων.
Η στρατηγική αυτή μπορεί να προσφέρει ορισμένα πλεονεκτήματα, συμπεριλαμβανομένων ευκαιριών για διαιτησία.
Όμως, όπως γνωρίζει όποιος ζει στο μεταίχμιο, υπάρχουν επίσης τεράστιοι κίνδυνοι: η τριβή μεταξύ των δύο πλευρών είναι αναπόφευκτη και απειλεί να κλονίσει τα θεμέλια όσων βρίσκονται επάνω σ'αυτό.
Αυτό ισχύει ιδιαίτερα για την Ευρωπαϊκή Ένωση, με τη δέσμευση για συνεργασία, τις κοινές αξίες και το κράτος δικαίου.
Εάν η ΕΕ βοηθήσει περαιτέρω στην οικοδόμηση μιας παράλληλης δομής που έρχεται σε αντίθεση με τις βασικές της αξίες, και ιδιαίτερα την κεντρική θέση των ατομικών δικαιωμάτων, κινδυνεύει να διασπάσει τις πεποιθήσεις οι οποίες στηρίζουν την κοσμοθεωρία της.
Μια Ευρώπη που θα κατέληγε να βυθιστεί τελικά.
Η λύση δεν είναι για την Ευρώπη να πάρει απλά την «πλευρά» της Αμερικής και να γυρίσει την πλάτη της στην Κίνα - κάτι τέτοιο έρχεται σε αντίθεση με τις ευρωπαϊκές αξίες.
Η ΕΕ οφείλει μάλλον να λάβει υπόψη την έκκληση του Guterres να «κάνει ό, τι είναι δυνατόν για τη διατήρηση ενός παγκόσμιου συστήματος», όπου όλοι οι παράγοντες, συμπεριλαμβανομένης της Κίνας και των ΗΠΑ, ακολουθούν τους ίδιους κανόνες.
Η πρόσφατη κοινή δήλωση των προέδρων Κίνας Xi και Γαλλίας Macron, κατά την επιβεβαίωση της υποστήριξής τους στη συμφωνία για το κλίμα του Παρισιού είναι πολλά υποσχόμενη, καθώς και η αναγνώριση από την Ευρώπη ότι η Κίνα δεν είναι μόνο εταίρος ή οικονομικός ανταγωνιστής αλλά και «αντίπαλος του συστήματος».
Αυτό είναι μόνο μια αρχή.
Η Ευρώπη χρειάζεται μια σθεναρή στρατηγική έναντι της Κίνας που αναγνωρίζει τις βαθιές, συχνά υπόγειες προκλήσεις που θέτει η άνοδος της χώρας, να μετριάσει τους κινδύνους που θέτει η Κίνα και να εκμεταλλευτεί τις όποιες ευκαιρίες της δίνει η συνεργασία μαζί της.
Η επίτευξη αυτού του στόχου απαιτεί προοπτική και πειθαρχία, καμία από τις οποίες δεν ασκείται με ευκολία εντός της ΕΕ.
Αλλά δεν υπάρχει άλλη επιλογή.
Μόλις η Ευρώπη σταματήσει να υπερασπίζεται το κράτος δικαίου και τις δημοκρατικές αξίες, η ταυτότητά της - και το μέλλον της - θα αρχίσουν να θρυμματίζονται.
www.bankingnews.gr
Δύο μήνες πριν, ο Γενικός Γραμματέας των Ηνωμένων Εθνών, Antonio Guterres, εξέφρασε τον φόβο του ότι μια «μεγάλη ρήξη» θα μπορούσε να διαιρέσει τη διεθνή τάξη σε δύο «ξεχωριστούς και ανταγωνιστικούς κόσμους», να ζήσει ο κόσμος μια δεύτερη διπολική ψυχρή εποχή όπου στον ένα πόλο θα κυριαρχούν οι Ηνωμένες Πολιτείες και στον άλλο η Κίνα.
Ο φόβος του φαντάζει απόλυτα δικαιολογημένος αφού η ρήξη έχει ήδη επέλθει και το ρήγμα διευρύνεται συνεχώς, όπως υποστηρίζει η πρώην υπουργός Εξωτερικών της Ισπανίας, αντιπρόεδρος και σύμβουλος της Παγκόσμιας Τράπεζας Ana Palacio.
Η πολιτική που γύρισε μπούμερανγκ
Μετά το ξεκίνημα της πολιτικής μεταρρύθμισης και ανοίγματος του Deng Xiaoping το 1978, η επικρατούσα άποψη στη Δύση ήταν ότι η ενσωμάτωση της Κίνας στην παγκόσμια οικονομία θα προκαλούσε κοινωνικές και πολιτικές αλλαγές στο εσωτερικό της χώρας Το τέλος του Ψυχρού Πολέμου - μια εμφανής νίκη για την φιλελεύθερη διεθνή τάξη που εγκαθίδρυσαν, υποστήριξαν και προώθησαν οι ΗΠΑ - ενίσχυσε αυτή την πεποίθηση και η Δύση ακολουθούσε σε μεγάλο βαθμό μια πολιτική δέσμευσης με την Κίνα.
Αφότου η Κίνα έγινε μέλος του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου το 2001, η διαδικασία αυτή επιταχύνθηκε, με τις δυτικές εταιρείες και τις επενδύσεις να εισέρχονται στη χώρα, και να εξέρχονται φτηνά προϊόντα προς διακίνηση σε όλο τον κόσμο.
Καθώς ο ρόλος της Κίνας στην παγκόσμια αλυσίδα εφοδιασμού αυξανόταν, οι προβληματικές πρακτικές που ακολουθούσε στο εμπόριο, από το ντάμπινγκ με υπερβολικά χαμηλού κόστους εμπορεύματα στις δυτικές αγορές, μέχρι την παράλειψη προστασίας των δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας, λειτουργούσαν ολοένα και πιο στρεβλωτικά.
Θεωρούνταν ελάχιστα για να τραβήξουν την προσοχή, ενώ κανείς δεν ήταν πρόθυμος να θέσει σε κίνδυνο τα μεγάλα κέρδη που αποκόμιζαν οι εταιρίες από τη φτηνή κινεζική κατασκευή, ή από την πρόσβαση στην τεράστια κινεζική αγορά.
Σε κάθε περίπτωση, το σκεπτικό ήταν πως τα προβλήματα θα επέφεραν και τη λύση τους, γιατί η οικονομική εμπλοκή και ανάπτυξη θα παρήγαν σύντομα μια ανθηρή κινεζική μεσαία τάξη η οποία θα προωθούσε την εγχώρια απελευθέρωση της οικονομίας.
Στην πραγματικότητα έγινε το αντίθετο...
Η Κίνα έχει αλλάξει το διεθνές σύστημα πολύ περισσότερο από ό, τι το διεθνές σύστημα άλλαξε την Κίνα.
Σήμερα, το Κομμουνιστικό Κόμμα της Κίνας είναι πιο ισχυρό από ποτέ, ενισχυμένο από ένα εκτεταμένο σύστημα επιτήρησης με τεχνητή νοημοσύνη και τη διατήρηση του ελέγχου επί μεγάλων κρατικών επιχειρήσεων.
Η θητεία του Προέδρου Xi Jinping μπορεί να είναι και μια δια βίου - θητεία.
Και, όπως αντιλήφθηκε ο Αμερικανός Πρόεδρος Donald Trump κατά τον εμπορικό πόλεμό του, το να αποσπάσεις παραχωρήσεις από την Κίνα είναι πιο δύσκολο από ποτέ.
Εν τω μεταξύ, η διεθνής τάξη βασίζεται σε κανόνες, που όχι απλά έχουν υποχωρήσει, αλλά δεν επιτυγχάνουν τους σκοπούς για τους οποίους δημιουργήθηκαν.
Οι αναδυόμενες και αναπτυσσόμενες οικονομίες απογοητεύονται από την έλλειψη ευθυγράμμισης των θεσμικών ρυθμίσεων με τις νέες οικονομικές πραγματικότητες.
Οι προηγμένες οικονομίες, από την πλευρά τους, αγωνίζονται με μια αντίδραση κατά της παγκοσμιοποίησης, η οποία όχι μόνο εξασθένησε την υποστήριξή τους στο ελεύθερο εμπόριο και τη διεθνή συνεργασία, αλλά και έχει φέρει τα πάνω κάτω στις δημοκρατίες τους.
Οι ΗΠΑ υποχώρησαν από την παγκόσμια ηγεσία με αποτέλεσμα οι διεθνείς σχέσεις έχουν γίνει σε μεγάλο βαθμό συναλλακτικές, με ad hoc συμφωνίες που αντικαθιστούν ολιστικές συνεργατικές λύσεις.
Τα θεσμικά όργανα και οι συμφωνίες καθίστανται ρηχότερα και πιο ανεπίσημα.
Οι αξίες, οι κανόνες και τα πρότυπα θεωρούνται όλο και περισσότερο γραφικά και μη πρακτικά.
Αυτό έχει δημιουργήσει μια χρυσή ευκαιρία για την Κίνα να αρχίσει να κατασκευάζει ένα παράλληλο σύστημα, επικεντρωμένο στον εαυτό της.
Για το σκοπό αυτό, έχει δημιουργήσει ιδρύματα όπως η Ασιατική Τράπεζα Επενδύσεων Υποδομής και η Νέα Τράπεζα Ανάπτυξης, τα οποία μιμούνται τις υπάρχουσες διεθνείς δομές.
Έχει επιδιώξει την ευρύτερη πρωτοβουλία με την πολιτικήν Belt and Road - μια προφανή προσπάθεια να επανατοποθετηθεί στο παγκόσμιο σύστημα.
Η Ευρώπη και η Κίνα...
Πολλοί στην Ευρώπη, δεν ανησυχούν ιδιαίτερα για την εμφάνιση αυτού του παράλληλου συστήματος.
Εφόσον προσφέρει εύκολη πρόσβαση στη χρηματοδότηση έργων, είναι καλό.
Καθώς η Ευρώπη αποξενώνεται ολοένα και περισσότερο από τις ΗΠΑ, πολλοί Ευρωπαίοι πιστεύουν επίσης ότι μπορούν να βελτιώσουν τη στρατηγική τους θέση τοποθετώντας τους εαυτούς τους στο μεταίχμιο μεταξύ των δύο αναδυόμενων κόσμων.
Η στρατηγική αυτή μπορεί να προσφέρει ορισμένα πλεονεκτήματα, συμπεριλαμβανομένων ευκαιριών για διαιτησία.
Όμως, όπως γνωρίζει όποιος ζει στο μεταίχμιο, υπάρχουν επίσης τεράστιοι κίνδυνοι: η τριβή μεταξύ των δύο πλευρών είναι αναπόφευκτη και απειλεί να κλονίσει τα θεμέλια όσων βρίσκονται επάνω σ'αυτό.
Αυτό ισχύει ιδιαίτερα για την Ευρωπαϊκή Ένωση, με τη δέσμευση για συνεργασία, τις κοινές αξίες και το κράτος δικαίου.
Εάν η ΕΕ βοηθήσει περαιτέρω στην οικοδόμηση μιας παράλληλης δομής που έρχεται σε αντίθεση με τις βασικές της αξίες, και ιδιαίτερα την κεντρική θέση των ατομικών δικαιωμάτων, κινδυνεύει να διασπάσει τις πεποιθήσεις οι οποίες στηρίζουν την κοσμοθεωρία της.
Μια Ευρώπη που θα κατέληγε να βυθιστεί τελικά.
Η λύση δεν είναι για την Ευρώπη να πάρει απλά την «πλευρά» της Αμερικής και να γυρίσει την πλάτη της στην Κίνα - κάτι τέτοιο έρχεται σε αντίθεση με τις ευρωπαϊκές αξίες.
Η ΕΕ οφείλει μάλλον να λάβει υπόψη την έκκληση του Guterres να «κάνει ό, τι είναι δυνατόν για τη διατήρηση ενός παγκόσμιου συστήματος», όπου όλοι οι παράγοντες, συμπεριλαμβανομένης της Κίνας και των ΗΠΑ, ακολουθούν τους ίδιους κανόνες.
Η πρόσφατη κοινή δήλωση των προέδρων Κίνας Xi και Γαλλίας Macron, κατά την επιβεβαίωση της υποστήριξής τους στη συμφωνία για το κλίμα του Παρισιού είναι πολλά υποσχόμενη, καθώς και η αναγνώριση από την Ευρώπη ότι η Κίνα δεν είναι μόνο εταίρος ή οικονομικός ανταγωνιστής αλλά και «αντίπαλος του συστήματος».
Αυτό είναι μόνο μια αρχή.
Η Ευρώπη χρειάζεται μια σθεναρή στρατηγική έναντι της Κίνας που αναγνωρίζει τις βαθιές, συχνά υπόγειες προκλήσεις που θέτει η άνοδος της χώρας, να μετριάσει τους κινδύνους που θέτει η Κίνα και να εκμεταλλευτεί τις όποιες ευκαιρίες της δίνει η συνεργασία μαζί της.
Η επίτευξη αυτού του στόχου απαιτεί προοπτική και πειθαρχία, καμία από τις οποίες δεν ασκείται με ευκολία εντός της ΕΕ.
Αλλά δεν υπάρχει άλλη επιλογή.
Μόλις η Ευρώπη σταματήσει να υπερασπίζεται το κράτος δικαίου και τις δημοκρατικές αξίες, η ταυτότητά της - και το μέλλον της - θα αρχίσουν να θρυμματίζονται.
www.bankingnews.gr
Σχόλια αναγνωστών